Od środy 25 września obowiązują przepisy ustawy o sygnalistach. Pracodawcy narażeni na kary. Wejście w życie przepisów o sygnalistach oznacza, że osoby zgłaszające nieprawidłowości w kontekście związanym z pracą zyskały ochronę przed działaniami odwetowymi.
- 25 września weszły w życie przepisy dotyczące sygnalistów
- Kim jest sygnalista
- Obowiązek pracodawcy: procedura zgłoszeń wewnętrznych
- Pracodawcy narażeni na kary
Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów jest implementacją unijnej dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Od 25 września 2024 r. osoby zgłaszające nieprawidłowości zyskały ochronę, a przepisy określające zasady składania przez nich zgłoszeń o nieprawidłowościach będą wchodziły w życie w późniejszych terminach. Nowe procedury zaczną obowiązywać w pełni od 1 stycznia 2025 r.
25 września weszły w życie przepisy dotyczące sygnalistów
Ustawa reguluje warunki objęcia ochroną sygnalistów zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniach prawa, środki ochrony sygnalistów, zasady dotyczące ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych, zasady zgłaszania informacji o naruszeniach prawa organowi publicznemu, zasady ujawniania tych informacji, a także zadania Rzecznika Praw Obywatelskich związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa oraz zadania organów publicznych związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniu prawa i z podejmowaniem działań następczych.
Kim jest sygnalista
Zgodnie z ustawą, sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym:
- pracownik
- pracownik tymczasowy
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej
- przedsiębiorca
- prokurent
- akcjonariusz lub wspólnik
- członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy
- stażysta
- wolontariusz
- praktykant
- funkcjonariusz
- żołnierz
Obowiązek pracodawcy: procedura zgłoszeń wewnętrznych
Firmy, które zatrudniają co najmniej 50 osób - niezależnie od umowy - są zobowiązane do wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych i stworzenia kanałów do ich przyjmowania. Wyjątkiem są m.in. podmioty działające w sektorze finansowym, które w każdym przypadku mają obowiązek stworzenia kanałów zgłoszeń. Nie dotyczy to także działalności w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska oraz jednostek organizacyjnych gminy lub powiatu liczących mniej niż 10 tys. mieszkańców.
Pracodawcy narażeni na kary
Pracodawcy mogą ponieść konsekwencje związane z represjami wobec sygnalistów. Należy pamiętać, że ustawa nakłada zakaz działań odwetowych. Wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Wśród konsekwencji dla pracodawców znajdują się m.in. : kary finansowe – pracodawcy stosujący działania odwetowe wobec sygnalistów powinni liczyć się z tym, że mogą zostać ukarani grzywną. Kary mogą być nałożone zarówno na przedsiębiorstwo, jak i na osoby bezpośrednio odpowiedzialne za stosowanie represji; odpowiedzialność karna – w przypadku stosowania działań odwetowych mających charakter przestępstwa, jak np. mobbing lub groźby, pracodawcy mogą grozić sankcje karne takie jak grzywna, a w skrajnych przypadkach nawet kara pozbawienia wolności; roszczenia cywilne – sygnaliści, wobec których dopuszczono się działań odwetowych, ma prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze cywilnej. Sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku.
Zgodnie z art. 55 ustawy o sygnalistach, osoby podejmujące działania odwetowe wobec sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą, podlegają grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, a w przypadku działania uporczywego do lat 3.
USTAWA z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz. U. 2024 r. poz. 928)