Projekt przewiduje m.in. zmiany usprawniające działalność kontrolną izb, w tym umożliwienie inspektorom w związku z wykonywaną kontrolą dostępu do baz danych kontrolowanych jednostek, a także umożliwienie żądania przedkładania na nośnikach elektronicznych informacji z działalności kontrolowanych jednostek, w tym sporządzania na nich zestawień, kopii, wyciągów.
Nowy zakres kontroli RIO
Poszerzono także zakres podmiotowy działalności kontrolnej RIO poprzez objęcie nią również stowarzyszeń województw, stowarzyszeń powiatów i województw oraz stowarzyszeń gmin i województw. Kontrolą objęte będą też spółki komunalne, w których udziały posiadają samorządy.
W 2022 r. nadzór ministra dotyczy działalności administracyjnej
Projekt doprecyzowuje charakter nadzoru sprawowanego przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej nad izbami przez wskazanie, iż dotyczy on działalności administracyjnej (nie zaś orzeczniczej, kontrolnej czy opiniodawczej).
Inspektorzy RIO kontrolują w 2022 r. uchwały
Szerszy ma być zakres przedmiotowy działalności nadzorczej izb. Inspektorzy będą mogli kontrolować uchwały: w sprawie zmiany uchwały budżetowej, w sprawie wieloletniej prognozy finansowej lub jej zmiany, w sprawie udzielania poręczeń i gwarancji, w sprawie zasad, sposobu i trybu udzielania ulg w zapłacie należności stanowiących dochód budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w sprawie programów postępowania naprawczego i ich zmian, o których mowa w art. 240a ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, czy też w sprawie innych poza lokalnymi podatków i opłat.
Wymóg posiadania nieposzlakowanej opinii
W projekcie zaproponowano też szereg zmian w zakresie organizacji izb, które mają „podnieść standardy ich pracy, przy jednoczesnym otwarciu dostępu do pracy w izbach”. Ma w tym pomóc m.in. wprowadzenie okresowej oceny członków kolegium przez prezesa izby, z możliwością weryfikacji tej oceny przez Krajową Radę RIO oraz wprowadzenie wobec kandydata na członka kolegium wymogu posiadania nieposzlakowanej opinii.
Uszczelnienie zakazów antykorupcyjnych w przepisach o RIO w 2022 r.
Zaproponowano uszczelnienie zakazów antykorupcyjnych poprzez uniemożliwienie powoływania na członka kolegium osób ukaranych zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Zakazane też ma być pełnienie funkcji pozaetatowego członka kolegium przez osobę zatrudnioną w tym kolegium.
Nowe możliwości odwołań w RIO w 2022 r.
Projekt umożliwia też odwołanie członka kolegium w przypadku trwałej utraty zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika, a także możliwość odwołania prezesa izby i jego zastępcy w przypadku rażącego niewywiązywania się z obowiązków. Nowe przepisy wprowadzą również rygor natychmiastowej wykonalności decyzji o odwołaniu prezesa, zastępcy i członka – gdy został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione z winy umyślnej lub został prawomocnie ukarany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Ponadto projekt umożliwia nadanie przez Prezesa Rady Ministrów rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji o odwołaniu prezesa, zastępcy i członka – gdy istnieje zagrożenie niewykonywania zadań w izbie lub w razie powtarzającego się naruszania prawa podczas wykonywania obowiązków lub uchylania się od nich.
Preferencje dla osób prowadzących działalność naukową
Jednocześnie projekt przewiduje poluzowanie wymagań, jakie powinien spełniać kandydat na członka kolegium. Chodzi o umożliwienie ubiegania się o stanowisko osobom, które przez co najmniej cztery lata prowadziły działalność naukową lub dydaktyczną związaną z funkcjonowaniem samorządu terytorialnego lub finansów publicznych.
Zmiana zasad powoływania prezesów RIO
W projekcie zaproponowano zmianę zasad i trybu przeprowadzania konkursu na prezesa izby. Przede wszystkim zaproponowano, aby Prezes Rady Ministrów powoływał komisję konkursową przeprowadzającą konkurs na prezesa izby. Zdaniem autorów projektu, wyeliminuje to potencjalne ryzyko wpływu zarówno prezesów izb, jak i poszczególnych członków kolegium, na przebieg konkursów na stanowisko prezesa w kolejnej kadencji.
„Obecna regulacja, zakładająca wybór członków komisji przez kolegium izby w ramach tej samej izby, nie ogranicza, a nawet determinuje, możliwość wystąpienia nieprawidłowości wynikających z wewnątrz instytucjonalnych więzi personalno-zawodowych. Powierzenie kompetencji do przeprowadzania konkursu na prezesa izby niejednorodnemu gremium – złożonego z przedstawicieli różnych instytucji, usytuowanemu poza strukturą izby, pozwoli na bezstronny, niepodlegający wpływom i wzajemnym zależnościom w ramach izby, wybór najlepszego kandydata na prezesa” – napisano w uzasadnieniu projektu.
Maksymalnie dwie kadencje
Projekt ogranicza kadencyjność na stanowisku prezesa izby - do maksymalnie dwóch, następujących po sobie kadencji. Jak napisano w dokumencie, „pozwoli to na niezbędną rotację kadr”.