W okresie suszy, z którym często wiąże się brak wody w studniach, strażacy ochotniczej straży pożarnej działającej na terenie naszej gminy dowożą mieszkańcom wodę. Czy za tego rodzaju działania gmina powinna wypłacać strażakom ekwiwalent pieniężny? Jeżeli tak, to jak prawidłowo go naliczyć?
Tak, w przedstawionym przypadku strażacy ratownicy są uprawnieni do ekwiwalentu pieniężnego w wysokości określonej w uchwale rady gminy, naliczanego za każdą rozpoczętą godzinę od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej.
Uzasadnienie
Ekwiwalent pieniężny przysługuje strażakowi ratownikowi ochotniczej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu (art. 15 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych; dalej: ustawa o OSP). Aby udzielić odpowiedzi na pytanie, należy więc po pierwsze ustalić, czy dowóz wody mieści się w zakresie przedmiotowym aktywności, za które strażakom należy wypłacić ekwiwalent, a po drugie - czy mają oni status strażaków ratowników, którzy na mocy obowiązujących przepisów są do niego uprawnieni. Dopiero w dalszej kolejności należy się zastanowić, w jaki sposób ten ekwiwalent należy naliczyć.
Za jakie działania przysługuje ekwiwalent
Ekwiwalent pieniężny przysługuje za udział w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu. Dowóz mieszkańcom wody bez wątpienia nie jest ani szkoleniem, ani ćwiczeniem. Należy natomiast się zastanowić, czy jest działaniem ratowniczym bądź akcją ratowniczą.
DEFINICJE Akcja ratownicza - działania organizowane i kierowane przez Państwową Straż Pożarną (art. 7 pkt 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej). Działania ratownicze - każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwidacja przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia (art. 2 pkt 2 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej). |
Jak wynika z przytoczonych definicji, o ile każda akcja ratownicza jest działaniem ratowniczym, o tyle nie każde działanie ratownicze jest akcją ratowniczą. Niewątpliwie dowozu wody mieszkańcom gminy nie można uznać za akcję ratowniczą. Trudno też na podstawie definicji ustawowej jednoznacznie ocenić, czy dowóz stanowi działanie ratownicze. Definicja ustawowa ma bowiem bardzo ogólny i niedookreślony charakter. Nie zawiera żadnego katalogu czynności podejmowanych w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwidacji przyczyn innego miejscowego zagrożenia. Takie działanie ustawodawcy można jednak uznać za celowe - różnorodność sytuacji, które zdarzają się w praktyce, sprawia, że nie sposób stworzyć katalogu tych czynności. Sytuację może jednak rozjaśnić definicja innego miejscowego zagrożenia, którą odnajdziemy w art. 2 pkt 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
DEFINICJE Inne miejscowe zagrożenie - rozumie się przez to zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody niebędące pożarem ani klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie lub którego usunięcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków. |
W świetle tej definicji można uznać, że dowóz wody mieszkańcom gminy, którzy zostali pozbawieni dostępu do niej w wyniku wysokich temperatur i braku opadów atmosferycznych, jest działaniem ratowniczym. Co za tym idzie - należy w takiej sytuacji wypłacić ekwiwalent pieniężny.
Komu przysługuje ekwiwalent pieniężny
Należy jednak zwrócić uwagę na to, że od 1 stycznia 2022 r. katalog podmiotów uprawnionych do otrzymania ekwiwalentu został ograniczony. Przysługuje on jedynie strażakowi ratownikowi, a nie wszystkim członkom ochotniczej straży pożarnej. Nie mogą go więc otrzymać strażacy, którzy nie mają statusu strażaka ratownika, czy też kandydaci na strażaka ratownika.
DEFINICJE Strażak ratownik to strażak OSP, który:
|
Jak obliczyć wysokość ekwiwalentu
Wysokość ekwiwalentu ustala (nie rzadziej niż raz na 2 lata) właściwa rada gminy w drodze uchwały. Nie może on przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego, naliczanego za każdą rozpoczętą godzinę od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej.
Przy określaniu wysokości ekwiwalentu przysługującego strażakom ratownikom należy pamiętać o tym, że ustawodawca uregulował nie tylko jego zakres podmiotowy i przedmiotowy, lecz także wskazał, jak ma być on naliczany. Również ta regulacja uległa zmianie od 1 stycznia 2022 r. i w praktyce sprawiła gminom wiele problemów - co można łatwo zauważyć, śledząc rozstrzygnięcia nadzorcze unieważniające podjęte przez rady gmin w 2023 roku uchwały.
Przykładowe rozstrzygnięcia nadzorcze unieważniające uchwały w zakresie ekwiwalentu
|
W obecnie obowiązującym stanie prawnym ekwiwalent należy naliczać za każdą rozpoczętą godzinę od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej. Wcześniej ustawa o ochronie przeciwpożarowej przewidywała, że ekwiwalent należy naliczać za każdą godzinę udziału w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym. Porównanie tych regulacji prowadzi do wniosku, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym ustawodawca doprecyzował moment, od którego jest naliczany ekwiwalent pieniężny. Jednocześnie jednak ekwiwalent nie może już być obecnie rozliczany w systemie minutowym. Każdorazowo należy wypłacać go za pełną godzinę. Nie ma możliwości proporcjonalnego obniżania ekwiwalentu - nawet jeśli aktywność strażaków ratowników trwała tylko 20 minut.
INTERPRETACJE (…) przyjąć należy, że pozostawienie organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego ograniczonej możliwości decydowania o wysokości ekwiwalentu, nie skutkuje automatycznym powstaniem dowolności w sposobie jego naliczania. (…) w aktualnie obowiązującym porządku prawnym, brak jest podstaw do stosowania rozliczeń "minutowych" w przypadku niewystępowania pełnej godziny uczestnictwa w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu bądź ćwiczeniach. Pismo RIO w Gdańsku z 21 kwietnia 2022 r., nr RP.0441/107/13/1/2022 |
Czas udziału w działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach powinien być zatem zawsze zaokrąglany do pełnych godzin.
Artykuł pochodzi z Gazeta samorządu i administracji
Małgorzata Masłowska
prawnik, redaktor merytoryczny "Rachunkowości Budżetowej", specjalizuje się w tematyce prawa podatkowego i prawa pracy
- art. 2, art. 8, art. 15 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 194; Dz.U. z 2023 r. poz. 658)
- art. 2 pkt 2 i 3 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 2057)
- art. 7 pkt 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1969; Dz.U. z 2023 r. poz. 641)
Powołane rozstrzygnięcia nadzorcze
- rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Łódzkiego z 3 marca 2023 r. (nr PNIK-I.4131.158.2023)
- rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z 22 lutego 2023 r. (nr PN.4131.92.2023)
- rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego z 4 marca 2022 r. (nr NP-II.4131.1.46.2022.4)
Powołane pismo RIO
- pismo RIO w Gdańsku z 21 kwietnia 2022 r. (nr RP.0441/107/13/1/2022)