Nadchodzi niż demograficzny, a wraz z nim problemy w systemie edukacji. Wiele placówek nie będzie mogło w przyszłym roku szkolnym kontynuować działalności, a inne będą musiały ograniczyć jej rozmiary. To oczywiście bezpośrednio wpłynie na sytuację nauczycieli.
Odprawa to coś, co kojarzy się pracownikom przede wszystkim z przejściem na emeryturę. Dla większości z nich jest to bowiem jedyna sytuacja, w której mają możliwość otrzymania tego rodzaju świadczenia. Jednak sytuacji, w której pracownik może zostać pożegnany przez pracodawcę w ten szczególny od strony finansowej sposób, jest więcej. Jeden z takich przypadków dotyczy nauczycieli i znajduje zastosowanie na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela (dalej: KN).
Odprawy na gruncie prawa pracy
Cytowana wyżej regulacja dotyczy sytuacji, w której dyrektor szkoły w razie:
1) całkowitej likwidacji szkoły – rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy,
2) częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć – rozwiązuje z nim stosunek pracy lub (na wniosek nauczyciela) przenosi go w stan nieczynny.
We wskazanych przypadkach nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, a nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę przysługują świadczenia określone w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Prawo to przyznaje im art. 20 ust. 2 KN.
Niż demograficzny a zatrudnienie nauczycieli
Procedura wynikająca z omawianego przepisu zyskuje obecnie na znaczeniu w sposób szczególny – nadchodzi bowiem niż demograficzny, który pociągnie za sobą konieczność wprowadzenia zmian w systemie edukacji. Choć mówi się o tym już od jakiegoś czasu, to jednak nieprzewidziane wcześniej pojawienie się w polskich szkołach dzieci z Ukrainy (i z Białorusi) sprawiło, że stan rzeczy na chwilę się zmienił. Jednak w czerwcu 2025 r. wyraźnie już widać, że w roku szkolnym 2025/2026 do wielu szkół nie dołączy taka liczba dzieci i młodzieży, która pozwoliłaby placówkom na kontynuowanie działalności w takiej samej liczbie oddziałów, jak w tym roku czy w poprzednich latach szkolnych. Z jednej strony wciąż słychać więc głosy o tym, że nauczycieli brakuje i wciąż wiele wakatów pozostaje nieobsadzonych, z drugiej zaś – wielu nauczycieli obawia się o swoje losy i będzie musiało zmierzyć się z poszukiwaniem nowego miejsca pracy, co poza dużymi miastami może wcale nie być łatwe. W tym kontekście analiza problemów, które powstają w praktyce w związku ze stosowaniem art. 20 ust. 2 KN nabiera szczególnego znaczenia.
(...)
Fragment artykułu pochodzi z kompleksowej bazy wiedzy INFORLEX Administracja. Czytaj więcej w INFORLEX > > >
Autor: Małgorzata Masłowska
art. 20 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 986)