Komisja Ustawodawcza Senatu przedstawiła projekt nowelizacji ustaw samorządowych, który ujednolica terminy składania oświadczeń majątkowych przez radnych i wójtów (burmistrzów, prezydentów). Wszystkie wymagane oświadczenia będą oni składać w ciągu 30 dni od ślubowania. Projekt daje też prawo do osobistego zaskarżania przez samorządowców zarządzenia zastępczego wojewody, stwierdzającego wygaśnięcie mandatu.
- Nowelizacja stanowi wykonanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził sprzeczność z konstytucją przepisów o składaniu oświadczeń majątkowych przez samorządowców i pozbawienie ich prawa do zaskarżania zarządzenia wojewody o wygaśnięciu mandatu - uzasadnia senator Krzysztof Kwiatkowski (PO), przewodniczący Komisji Ustawodawczej.
Potrzebne regulacje
Pozytywną opinię o projektowanych zmianach wyraża Związek Powiatów Polskich.
- Ujednolicone bardziej normalne terminy nie będą stanowić bariery dla działalności publicznej najbardziej aktywnych członków wspólnoty samorządowej, którzy uzyskali mandat publiczny - mówi Tadeusz Nalewajk, prezes Zarządu Związku.
Zdaniem prof. Marka Chmaja z Wyższej Szkoły Handlu i Prawa w Warszawie dla wykonania wyroków Trybunału potrzebne jest jednak także wyraźne uchylenie przepisów, które przewidują wygaśnięcie mandatu w przypadku niezłożenia oświadczenia.
- Trybunał stwierdził niekonstytucyjność tej sankcji. Zatem konieczne jest uchylenie tych przepisów w Ordynacji samorządowej i ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta, a zachowanie tylko sankcji utraty diety - mówi prof. Marek Chmaj.
Zdecyduje data ślubowania
Nowelizacja likwiduje lukę prawną, jaka powstała po wyroku TK z 13 marca 2007 r. (sygn. akt K 8/07), który uznał za niekonstytucyjny przepis, iż wójt lub radny ma 30 dni od wyboru na złożenie oświadczenia o działalności gospodarczej małżonka (art. 24j ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym). Propozycja Senatu zakłada, że oświadczenia takie radny i wójt (burmistrz, prezydent) będą składać w terminie 30 dni od złożenia ślubowania, tak jak własne oświadczenia. Analogiczne zmiany wprowadza w ustawach o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa.
- Brak przepisu regulującego kwestię terminów składania takich oświadczeń i informacji skutkuje niemożliwością wywiązania się przez samorządowców z obowiązku składania tych dokumentów - mówi senator Krzysztof Kwiatkowski.
Kontrowersyjny przepis
Trybunał podkreślił, że zróżnicowanie terminów złożenia oświadczenia radnego/wójta oraz ich współmałżonków narusza art. 2 konstytucji. Termin 30 dni od wyboru upływa bowiem wcześniej niż termin 30 dni od ślubowania. Ponadto nie wiadomo, od jakiej daty go liczyć (dzień głosowania, ogłoszenia wyników, czy ostatecznego ustalenia wyników).
- Zmiana pozwoli na zabezpieczenie działań osób zobowiązanych do złożenia oświadczeń majątkowych, które pozwolą na skuteczną ochronę interesu publicznego, a równocześnie nie ograniczą praw publicznych obywateli - ocenia Tadeusz Nalewajk.
Osobiste zaskarżenie
Projekt wprowadza też przepis, który umożliwi osobiste złożenie skargi do sądu administracyjnego osobom, wobec których wojewoda wydał zarządzenie zastępcze o wygaśnięciu mandatu, odwołaniu ze stanowiska albo rozwiązaniu umowy o pracę. W wyroku z 17 lipca 2007 r. (sygn. akt P 19/04) Trybunał stwierdził, że obecna regulacja bezprawnie różnicuje sytuację radnego w zależności od tego, wygaśnięcie mandatu stwierdza uchwała rady gminy czy też zarządzenie wojewody. Uchwałę rady jej adresat może bowiem zaskarżyć samodzielnie, a zarządzenia wojewody już nie. Może to zrobić tylko rada gminy. Zdaniem TK - pozbawia to wójta/radnego prawa do sądu.
- Dlatego ta propozycja to słuszne rozwiązanie, bo nie zawsze jest tak, że wójt ma większość w radzie gminy i może liczyć na wniesienie skargi. Niestety nie przyjęto u nas systemu, że wójt, burmistrz czy prezydent stoi na czele rady - ocenia prof. Marek Chmaj.
Później pierwsza sesja
Zdaniem samorządowców - należałoby też przy tej okazji wprowadzić zmianę, iż pierwsza sesja nowo wybranej rady powiatu powinna być zwołana nie wcześniej niż na 14 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju. Obecnie jest to termin siedmiu dni. Gdy bowiem dana osoba jednocześnie kandyduje na stanowiska wójta (burmistrza, prezydenta) oraz radnego powiatu, to nie znając czasami wyników drugiej tury wyborów w gminie bierze udział w sesji rady powiatu, na której składa ślubowanie radnego. Takie unormowanie narusza bierne prawo wyborcze tej osoby.
- Co prawda mandat radnego wygasa na skutek wyboru na wójta, ale to z kolei oznacza, że podejmowanie ważnych uchwał przez radę powiatu stoi pod znakiem zapytania, jeżeli w głosowaniu bierze udział radny, którego mandat wygasł - uzasadnia prezes Związku Powiatów Polskich.
Piotr Trocha
piotr.trocha@infor.pl
Podstawa prawna
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 z późn. zm.).
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 z późn. zm.).