Pracowników samorządowych można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to pracownicy podlegający przepisom rozporządzenia Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego.
Pracownicy jednostek samorządu terytorialnego to pracownicy:
• jednostek budżetowych (np. bibliotek publicznych, ośrodków pomocy społecznej, szkół publicznych czy zespołów szkół),
• gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych (np. bufetów lub stołówek dla pracowników zatrudnionych w jednostkach budżetowych, warsztatów szkolnych przy szkołach zawodowych),
• zakładów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego (np. przedszkoli, żłobków, domów kultury).
Druga grupa to pracownicy tzw. naczelnych urzędów samorządowych, podlegający przepisom rozporządzenia Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich.
Taki podział pracowników samorządowych jest ważny nie tylko ze względu na uprawnienia i organizację wybranych organów samorządowych. To, do której grupy pracowników samorządowych należy pracownik, decyduje również o tym, w jaki sposób można zmienić zasady jego wynagradzania. Nie zawsze wystarczy zmiana zapisu w umowie o pracę czy wypowiedzenie zmieniające warunki płacy. Często zmiana zasad wynagradzania wiąże się z koniecznością zmiany zapisów w regulaminie wynagradzania obowiązującym pracowników.
Zmiana regulaminu wynagradzania
Obowiązek utworzenia regulaminu wynagradzania dotyczy pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników, pod warunkiem że nie są oni objęci zakładowym ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy (art. 772 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy; dalej: k.p.)
Regulaminów wynagradzania nie tworzą jednak wszyscy. Pracownicy np. urzędów gmin, starostw powiatowych czy urzędów marszałkowskich wynagradzani są tylko na podstawie przepisów rozporządzenia z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich oraz przepisów ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych. Przepisy tych aktów w sposób bardzo szczegółowy i wyczerpujący określają, jakie składniki wynagrodzenia przysługują pracownikom oraz w jakich wysokościach mogą być one wypłacane. Nie ma tu zatem miejsca na dowolne regulacje pracodawców zawierane w wewnętrznych przepisach płacowych, czyli np. regulaminach wynagradzania.
W k.p. wyodrębniono grupy zawodowe, których nie obejmuje się postanowieniami układów zbiorowych oraz nie tworzy się dla nich regulaminów wynagradzania. Należą do nich m.in. pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie wyboru, mianowania i powołania w:
• urzędach marszałkowskich,
• starostwach powiatowych,
• urzędach gminy (art. 239 § 3 k.p.).
W przypadku gdy zasady wynagradzania pracowników są chociaż częściowo regulowane przepisami wewnętrznymi (np. regulaminami wynagradzania) obowiązującymi u pracodawcy, zmiana ich treści wymaga odpowiedniej formy. Pracodawca ma obowiązek zawiadomić pracowników o wszelkich zmianach dotyczących wewnętrznych zapisów, np. dotyczących stawek wynagrodzenia pracowników (art. 24112 k.p.).
Sposób zmiany wynagradzania zależy od charakteru samej zmiany
W przypadku pracowników samorządowych nieco inaczej pracodawca musi wprowadzić podwyżki dla pracowników, a w inny sposób może pozbawić ich np. niektórych składników wynagradzania.
Korzystniejsze postanowienia regulaminu dotyczące np. podwyżek wynagrodzenia pracowników zastępują z mocy prawa dotychczasowe postanowienia.
Wystarczy bowiem, że pracodawca przekaże pracownikom informacje o zmianach - podwyżkach stawek wynagrodzenia, w formie porozumienia zmieniającego. Takie porozumienie będzie miało charakter aneksu do umowy o pracę pracownika.
Natomiast postanowienia mniej korzystne dla pracowników należy wprowadzać w drodze wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunków pracy i płacy.
Nie każda zmiana warunków pracy lub płacy wymaga uprzedniego wypowiedzenia zmieniającego. Forma ta jest konieczna tylko w przypadku gdy zmiana dotyczy istotnych warunków pracy lub płacy albo pogarsza sytuację pracownika. Przez istotne warunki pracy należy rozumieć przede wszystkim postanowienia dotyczące rodzaju, miejsca i wymiaru czasu pracy oraz wynagrodzenia.
Wypowiedzenie zmieniające może zatem dotyczyć np.: zmiany stanowiska, miejsca pracy, rozkładu czasu pracy czy też poszczególnych składników wynagrodzenia za pracę (np. dodatków do wynagrodzenia, trzynastki czy premii).
Wypowiedzenie zmieniające nie dla wszystkich samorządowców
Należy pamiętać, że pracownikom samorządowym zatrudnionym na stanowiskach:
• w urzędzie marszałkowskim: marszałka województwa, wiceprzewodniczącego zarządu oraz pozostałych członkowie zarządu województwa - jeżeli statut województwa tak stanowi,
• w starostwie powiatowym: starosty, wicestarosty,
• w urzędzie gminy: wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
• w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu - jeżeli statut związku tak stanowi,
- wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy nie wręcza się.
Z orzecznictwa
Przepisy o wypowiedzeniu wynikających z umowy warunków płacy (art. 42 § 1 k.p.) nie mają zastosowania do stosunku pracy z wyboru (art. 73 k.p.).
Wyrok SN z 23 listopada 2001 r., sygn. akt I PKN 699/00; OSNP 2003/22/541
Wypowiedzenia zmieniającego nie stosuje się również do pracowników powołanych i mianowanych.
Z orzecznictwa
Pracownikowi mianowanemu nie można wypowiedzieć warunków pracy lub płacy na podstawie art. 42 k.p.
Wyrok SN z 19 stycznia 1998 r., sygn. akt I PKN 480/97; OSNP 1999/1/5
Do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyłączeniem przepisów regulujących m.in. tryb postępowania przy rozwiązywaniu umów o pracę (art. 69 k.p.).
Dlatego też pracownikom mianowanym powołanym i wybieranym nowe warunki wynagradzania należy przedstawić w formie porozumienia zmieniającego lub informacji o nowych stawkach.
Magdalena Kasprzak
Podstawy prawne:
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 225, poz. 1672)
• Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. nr 170, poz. 1218)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 146, poz. 1222; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 73, poz. 430)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich (Dz.U. nr 146, poz. 1223; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 73, poz. 431)