Jak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.), utrzymanie czystości i porządku należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Gminy zaś zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, realizując szczegółowo wyliczone w art. 3 ust. 2 u.c.p.g. czynności organizatorskie. Wśród nich jest obowiązek objęcia wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi.
Objęcie systemem wszystkich właścicieli nieruchomości doznaje zróżnicowania, w zależności od tego, czy nieruchomości wykorzystywane są na cele mieszkaniowe, czy też w inny sposób, oraz w zależności od tego, czy w odniesieniu do nieruchomości, na których „nie zamieszkują mieszkańcy”, gmina przejmie w drodze uchwały obowiązek odbioru odpadów z tego rodzaju posesji, czy też nie, poprzestając na nadzorowaniu wykonywania przez władających nieruchomościami pozbywania się śmieci w sposób zgodny z prawem.
Kuracjusz to nie mieszkaniec
W miejscowościach uzdrowiskowych, jak też w miastach i wsiach, które mają charakter turystyczno-wypoczynkowy, poza stałymi mieszkańcami przebywa czasowo wiele innych osób. Wytwarzają one odpady komunalne, które należy odebrać i zagospodarować zgodnie z przepisami oraz ponieść koszty tych czynności.
Od 1 lipca br. odbiorem odpadów z posesji niezamieszkanych przez mieszkańców zajmuje się gmina, a ich właściciele wnoszą z tego tytułu na jej rzecz zryczałtowaną opłatę, której zasady ponoszenia uregulowane zostały w rozdziale 3a u.c.p.g. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi więc rodzaj daniny publicznej, a jej naliczanie w odniesieniu do posesji zamieszkanych stanowi (w zależności od przyjętego w gminie rozwiązania) iloczyn:
- liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość lub
- ilości zużytej wody z danej nieruchomości, lub
- powierzchni lokalu mieszkalnego
- oraz ustalonej stawki opłaty.
Możliwe jest też, że rada gminy uchwali jedną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego. Radzie gminy przy określaniu warunków opłat przysługuje możliwość zróżnicowania stawek opłat, wprowadzania zwolnień przedmiotowych, ustanawiania dopłat dla właścicieli nieruchomości, spełniających ustalone przez nią kryteria lub określania szczegółowo zasad ustalania tych opłat.
Niewątpliwie jednak opłata za gospodarowanie odpadami z nieruchomości zamieszkanych jest oderwana od faktycznej ilości odbieranych odpadów.
Wczasowicze czy też kuracjusze przebywają w ośrodkach leczniczo-rehabilitacyjnych, pensjonatach, hotelach lub w kwaterach prywatnych. Jednakże przez fakt pobytu kuracjuszy, gości itp. na nieruchomości, nawet przez dłuży czas, nie można uznać, że są to „nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy” w rozumieniu art. 6c ust. 1 u.c.p.g. Tym samym, w przypadku gdy gmina zdecyduje się na wybór metody ustalania opłaty według liczby osób zamieszkujących nieruchomość lub opłaty liczonej za każde gospodarstwo domowe, przy obliczaniu wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie powinny być te osoby uwzględniane.
Skoro pensjonariusze oraz letnicy nie są „mieszkańcami zamieszkującymi nieruchomość” (a wytwarzają odpady komunalne), trzeba przyjąć, że gospodarka odpadami z posesji wykorzystywanych na te cele podlega regułom określonym w art. 6c ust. 2 u.c.p.g.
Nieruchomości inne niż mieszkalne
Na nieruchomościach niezamieszkanych, a wykorzystywanych na inne cele, obowiązek pozbywania się zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych w sposób zgodny z przepisami spoczywa na właścicielach nieruchomości (art. 5 ust. 1 pkt 3b u.c.p.g.). Oczywiście pojęcie „właściciela nieruchomości” należy odnosić do szerszego znaczenia, jakie mu nadaje u.c.p.g.
Właściciele nieruchomości, którzy nie muszą ponosić opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy, mają obowiązek udokumentowania w formie umowy korzystania z usług wykonywanych przez gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne, wpisanego do rejestru działalności regulowanej przez okazanie takich umów i dowodów uiszczania opłat za te usługi. Rola gminy sprowadza się więc w takich przypadkach do nadzoru i kontroli.
Wiele gmin skorzystało jednak z uprawnień, jakie daje art. 6d ust. 2 u.c.p.g. Według tego przepisu, rada gminy może, w drodze uchwalonego aktu prawa miejscowego, postanowić o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Wówczas właściciele nieruchomości zabudowanych np. pensjonatami, hotelami, domami zdrojowymi mają obowiązek ponosić na rzecz gminy opłatę za odpady. Powstaje on za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości wytworzono odpady komunalne.
Natomiast sama opłata za gospodarowanie odpadami stanowi iloczyn liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstałymi na danej nieruchomości oraz ustalonej przez radę gminy stawki opłaty. W sytuacji wykorzystywania nieruchomości pod działalność leczniczą, sanatoryjną, hotelową itp. opłata za odpady będzie więc odpowiadać ilości odbieranych śmieci.
Przez sam fakt pobytu kuracjuszy czy też turystów mieszkańcy gmin uzdrowiskowych i letniskowych nie poniosą więc wyższych opłat za odpady oddawane ze swoich domów. Wyjątkiem są oczywiście zwiększone koszty zbierania i zagospodarowania odpadów ponoszone przez gminę np. z terenów zieleni, koszy ulicznych itp., związane z większą liczbą osób korzystających z tych miejsc publicznych.
Mieszany sposób wykorzystania nieruchomości
W przypadku nieruchomości, która w części stanowi nieruchomość zamieszkaną, a w części nieruchomość wykorzystywaną w inny sposób, który generuje powstawanie odpadów, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi sumę opłat obliczonych jak za tereny, na których zamieszkują mieszkańcy, oraz opłaty obliczanej na podstawie liczby pojemników zapełnianych śmieciami w ciągu miesiąca (art. 6j ust. 4 u.c.p.g.). Stąd, w przypadku gdy w budynku jest mieszkanie, a także np. kwatery dla turystów, opłata za odpady powinna stanowić sumę opłaty obliczonej jako ryczałt za mieszkanie (według przyjętej w gminie metody) oraz opłaty wynikającej z ilości odpadów wytworzonych z tytułu prowadzonej działalności (wynajem pokoi gościnnych). Zasada ta, chociaż sprawiedliwa, powoduje konieczność gromadzenia śmieci powstających z działalności w innych pojemnikach niż odpady wytworzone przez mieszkańców nieruchomości oraz zakłada uczciwość po stronie właścicieli posesji w deklarowaniu ich ilości i gromadzeniu.
W celu ułatwienia poboru opłaty od właścicieli nieruchomości o mieszanym sposobie wykorzystywania ustawodawca ostatnią nowelizacją u.c.p.g. postanowił jednakże, że rada gminy może podjąć uchwałę stanowiącą akt prawa miejscowego, na mocy której sposób obliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na terenie nieruchomości wykorzystywanych równocześnie na cele mieszkalne i niemieszkalne jest zgodny z jedną z metod dla nieruchomości ściśle zamieszkanych lub według liczby pojemników z odpadami (jak dla wyłącznie posesji niezamieszkanych). Rozwiązanie to, upraszczające wprawdzie pracę urzędom i ułatwiające wypełnianie deklaracji właścicielom posesji, należy ocenić krytycznie. Uprzywilejowuje ono bowiem ekonomicznie właścicieli posesji o mieszanym sposobie wykorzystania. Tym samym w sytuacji, w której rada gminy o statusie uzdrowiska zechce wprowadzić wariant przewidziany w art. 6j ust. 5 u.c.p.g., spowoduje faktyczne rozłożenie na wszystkich mieszkańców kosztów wywozu i zagospodarowania odpadów, które wytwarzają osoby czasowo przebywające w gminie na nieruchomościach o mieszanym sposobie wykorzystywania.
Sankcje dla Warszawy
Władze m.st. Warszawy w związku z nierozstrzygnięciem przed 1 lipca br. przetargu na odbiór odpadów zdecydowały, że nowy system gospodarki odpadami w mieście zacznie w pełni funkcjonować z początkiem roku 2014. Stolicy grożą w związku z tym sankcje ze strony organów nadzoru nad samorządem terytorialnym.
Podstawa prawna:
- Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2012 r. poz. 391; ost. zm. Dz.U. z 2013 r. poz. 228)