Z Andrzejem Halickim, Ministrem Administracji i Cyfryzacji rozmawiamy o wspólnej obsłudze księgowej jednostek samorządowych w 2016 r. na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1045).
Wioleta Matela-Marszałek: Skąd wynika potrzeba wprowadzenia wspólnej obsługi finansowej samorządowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej?
Andrzej Halicki, Minister Administracji i Cyfryzacji: Przyjęte regulacje są wynikiem doświadczeń z przeprowadzonej przez resort administracji i cyfryzacji akcji „Sprawne państwo, sprawny samorząd terytorialny” oraz efektem szerokich konsultacji publicznych projektu założeń projektu ustawy. Prace te wykazały, że samorządom potrzeba więcej elastyczności w organizacji pracy tak, aby mogły dostosować rozwiązania do lokalnych potrzeb i możliwości.
Dlatego też jednym z podstawowych celów zmiany obowiązujących przepisów było stworzenie jednostkom samorządu terytorialnego możliwości powoływania centrów usług wspólnych, zajmujących się obsługą administracyjną, finansową i organizacyjną we wszystkich dziedzinach, pozostających w gestii gmin, powiatu, czy też województwa, czyli w sprawach edukacji, pomocy społecznej, kultury, etc.
Dana gmina będzie mogła powołać jedną lub kilka jednostek do obsługi organizacyjnej komórek realizujących jej zadania. Instytucja ta ma charakter uniwersalny i dobrowolny.
Zobacz również: Wspólna księgowość jednostek organizacyjnych w 2016 r.
Czy podobne rozwiązania funkcjonują już w praktyce?
Obecnie tworzenie centrów usług wspólnych jest wykluczone, ponieważ przepisy ustaw regulujących daną problematykę, np. w sferze edukacji czy pieczy zastępczej oferują możliwość tworzenia jednostek obsługujących dla określonego rodzaju placówek. Ustawa o systemie oświaty dopuszczała tworzenie zespołów ekonomiczno-administracyjnych, ale wyłącznie do obsługi szkół i placówek oświatowych. Natomiast ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej pozwalała na powoływanie centrów administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Polecamy: Klasyfikacja budżetowa 2016 (książka)
W jakim stopniu samorządy są gotowe na przedmiotowe zmiany?
Zmiany wprowadzone ustawą z dnia 25 czerwca 2015 r. wywołały duże zainteresowanie JST. Nowe przepisy wprowadzają możliwości zapewnienia samorządowym jednostkom organizacyjnym, nieposiadającym osobowości prawnej, wspólnej obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej. Ponadto, regulacja ta, z uwagi na przykładowy katalog spraw mogących zostać objętych wspólną obsługą będzie odpowiadała na nowe zjawiska w funkcjonowaniu administracji samorządowej oraz rozwiązania techniczne. Przywołana regulacja, dzięki swojej elastyczności, umożliwia JST przyjęcie optymalnego dla niej rozwiązania. Organy JST, np. gminy będą mogły zdecydować, biorąc pod uwagę np. lokalne uwarunkowania, rachunek ekonomiczny czy korzyści w sferze zarządzania, który ze sposobów organizacji obsługi administracyjnej przyjąć na swoim terenie. Jedną z dopuszczalnych opcji może być dostosowanie prawno-organizacyjne jednostek obsługowych do nowych przepisów ustawy o samorządzie gminnym. Kolejną z możliwości może być stworzenie nowej struktury, która zajmie się obsługą jednostek organizacyjnych.
O gotowości do wprowadzenia tych zmian będą decydować same samorządy.
Warto jednak zaznaczyć, że ustawa przewiduje okres przejściowy (do końca grudnia 2016 r.) dla samorządów terytorialnych na dostosowanie do nowych regulacji, funkcjonujących obecnie jednostek obsługowych, a przede wszystkim na wybór optymalnego rozwiązania w tym względzie. Każda JST dobrowolnie podejmie decyzję o utworzeniu centrum usług wspólnych.
Czy ustawa jasno określa zasady odpowiedzialności za przekazywane zadania? Kto na przykład będzie odpowiadał za rachunkowość w urzędzie, który zlecił obsługę w tym zakresie innej jednostce?
Kwestie te rozstrzygają przepisy znowelizowanej ustawy o finansach publicznych oraz ustawy o rachunkowości. Zgodnie z nimi, w przypadku przekazania obowiązków z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości, są one przekazywane w całości. Co też oznacza, że nie można powierzyć np. wyłącznie obowiązków z zakresu rachunkowości, pozostawiając sprawozdawczość w jednostce obsługiwanej. Takie rozwiązanie było konieczne z uwagi na wprowadzenie jasnych zasad odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Zmiany w zakresie ustawy o finansach publicznych stanowią konsekwencję przyjętego w ustawach ustrojowych (ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa) modelu relacji pomiędzy jednostką (kierownikiem) jednostki obsługiwanej a jednostką (kierownikiem) jednostki obsługującej. W ustawie wskazano, ze kierownik jednostki obsługującej jest odpowiedzialny za gospodarkę finansową oraz rachunkowość i sprawozdawczość jednostki obsługiwanej (jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej).
Wskazane przepisy stanowią novum normatywne. Ich zadaniem jest uregulowanie w przepisach prawa finansowego zasad odpowiedzialności za realizowane zadania. Podział tej odpowiedzialności opiera się na zasadzie „tyle odpowiedzialności, ile zadań”.
W uzasadnieniu do przedmiotowej ustawy czytamy, iż „zmiany organizacyjne w jednostkach samorządu terytorialnego w ramach wprowadzania jednostek obsługujących mogą spowodować bądź to wzrost, bądź zmniejszenie zatrudnienia w zależności od przyjętego przez daną jednostkę samorządu terytorialnego modelu”. Czy w związku z tym pracownicy jednostek, objętych nowymi przepisami powinni obawiać się utraty pracy? Kogo mogą dotknąć zmiany kadrowe?
Trudno obecnie przesądzać, którą z dopuszczalnych metod zapewnienia wspólnej obsługi dla swoich jednostek organizacyjnych przyjmą organy samorządu terytorialnego, a tym bardziej rozstrzygać, w jaki sposób wpłynie to na zatrudnienie w jednostkach samorządu terytorialnego. Każda z JST będzie mogła podjąć decyzję dobrowolnie, po rozważeniu wszystkich za i przeciw. Utworzenie centrum usług wspólnych nie musi oznaczać redukcji zatrudnienia, pracownikom można powierzyć nowe lub inne zadania z pozytywnym wpływem dla standardu obsługi obywateli.
Tak więc zawarte w omawianej nowelizacji rozwiązania umożliwiają dostosowanie organizacji wykonywania zadań do potrzeb i warunków miejscowych z korzyścią dla lokalnych społeczności.
Polecamy serwis: Rachunkowość budżetowa