Funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu ustawy o odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych jest osoba działającą w charakterze organu administracji publicznej lub z jego upoważnienia albo jako członek kolegialnego organu administracji publicznej lub osobę wykonującą w urzędzie organu administracji publicznej pracę w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy cywilnoprawnej, biorącą udział w prowadzeniu sprawy rozstrzyganej w drodze decyzji lub postanowienia przez taki organ ( art. 2 ust.1 pkt 1 ustawy o odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych).
Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariusza publicznego
Funkcjonariusz publiczny ponosi odpowiedzialność majątkową w razie łącznego zaistnienia następujących przesłanek: na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa; rażące naruszenie prawa, o którym mowa w pkt 1, zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego; rażące naruszenie prawa zostało stwierdzone zgodnie z art. 6 ustawa o odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych.
Przyjmuje się, że rażące naruszenie prawa może zachodzić tylko wtedy, gdy treść decyzji pozostaje w sprzeczności z treścią przepisu przez proste ich zestawienie ze sobą bez konieczności dokonywania zabiegów interpretacyjnych (zob. wyrok WSA z dnia 30 marca 2004r., sygn. akt IV SA 3763/02, publ. LEX Nr 156952; wyrok NSA z dnia 21 października 1992r., sygn. akt V SA 86/92, publ. ONSA 1993/1/23).
Ubezpieczenie odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa nie jest typowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej (art. 822 § 1 kodeksu cywilnego), co wynika z charakteru samej odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych, będącej w zasadzie nie tyle odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec osoby, która dozna szkody w wyniku działania bądź zaniechania funkcjonariusza, co odpowiedzialnością regresowa wobec podmiotu, który naprawił szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej.
Przedmiotem ubezpieczenia jest zatem odpowiedzialność majątkowa funkcjonariusza w rozumieniu ustawy o odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych, celem zawarcia umowy jest zaś ochrona ubezpieczonego, nie zaś poszkodowanego jak to jest w przypadku typowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.
Tak jak to ma miejsce w przypadku innych ubezpieczeń także umowy ubezpieczenia odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych zawierają wyłączenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w tym w szczególności w przypadku wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego umyślnie.