Źródła finansowania jednostek samorządu terytorialnego można podzielić na:
- wewnętrzne (środki pochodzące z budżetu jednostki nadrzędnej),
- zewnętrzne,
- finansowanie własne (wydzielony rachunek dochodów).
Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną, co daje im możliwość zaciągania zobowiązań krótko- i długoterminowych. Zgodnie z ustawami o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym oraz samorządzie województwa, do wyłącznej właściwości organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego, którymi są odpowiednio: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa, należy między innymi:
- zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów,
- emitowanie obligacji i określenie zasad ich zbywania, nabywania wykupu przez organ wykonawczy JST,
- ustalenie w uchwale budżetowej maksymalnej wysokości pożyczek krótkoterminowych zaciąganych przez organ wykonawczy w roku budżetowym w wybranych przez niego bankach,
- określenie wysokości sumy, do której organ wykonawczy JST może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
- określenie w uchwale budżetowej maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd JST w danym roku budżetowym,
- określenie zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez organ stanowiący.
Coraz częściej jednostki samorządu terytorialnego przy niewystarczających dochodach własnych oraz rosnącym zadłużeniu korzystają z zewnętrznych źródeł finansowania.
Polecamy serwis: Sektor publiczny
Władze samorządowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe. Wykorzystanie tych środków powoduje jednak wzrost zadłużenia. Samorząd województwa może też realizować przedsięwzięcia ważne dla rozwoju wspólnie z partnerem prywatnym na podstawie umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym lub koncesji na roboty budowlane i usługi. Ponadto zarządza on środkami z funduszy unijnych, które są dostępne w ramach regionalnych programów operacyjnych.
Kredyty i obligacje należą do najczęściej wybieranych przez samorządy źródeł finansowania wydatków. Z roku na rok daje się zauważyć większe zainteresowanie kredytami i obligacjami oraz ich przeznaczeniem na realizację konkretnych zadań o charakterze inwestycyjnym.
Jednostki samorządu terytorialnego to poważny beneficjent funduszy unijnych. Środki finansowe pozyskiwane przez jednostki samorządu terytorialnego z budżetu UE pozwalają na wykonywanie różnorodnych przedsięwzięć, głównie inwestycyjnych. Fundusze unijne umożliwiają realizację wielu zadań inwestycyjnych w jednostkach samorządu terytorialnego.
Zobacz: Dyscyplina finansów publicznych
W ramach programów regionalnych jednostki samorządu terytorialnego mogą pozyskać środki przeznaczone na infrastrukturę przedszkoli i szkół, m.in. z przeznaczeniem na:
- budowę nowych, rozbudowę, modernizację (w tym dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych) istniejących obiektów, obiektów dydaktycznych (budynków i pomieszczeń), takich jak m.in.: przedszkola, szkoły, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze,
- budowę, rozbudowę, modernizację przyszkolnej infrastruktury pomocniczej, m.in.: laboratoriów dydaktycznych, sal do praktycznej nauki zawodu, warsztatów, pracowni specjalistycznych, w tym komputerowych, bibliotek, świetlic,
- budowę, rozbudowę, modernizację przyszkolnej infrastruktury sportowej (w szczególności: sal gimnastycznych, basenów, boisk sportowych, hal sportowych),
- budowę, rozbudowę, modernizację obiektów infrastruktury społeczno-edukacyjnej (w szczególności: burs, internatów, stołówek, domów studenckich),
- adaptację, remont obiektów w związku z ich dostosowaniem do pełnienia nowych funkcji społecznych (jak np. edukacja przedszkolna),
- zakup niezbędnego wyposażenia: obiektów dydaktycznych, obiektów infrastruktury społeczno-edukacyjnej (nie dotyczy zakupu książek do bibliotek), obiektów sportowych, w związku z ich budową, modernizacją, podnoszeniem jakości świadczonych usług lub wprowadzaniem nowych usług i funkcji.
Każdym programem regionalnym zajmuje się właściwy urząd marszałkowski, dlatego warunki, jakie muszą spełnić wnioskodawcy, różnią się np. co do terminów naborów wniosków, budżetów, kryteriów lub nazw poszczególnych części programów. Informacje na temat wsparcia znajdują się w Szczegółowych Opisach Priorytetów.
Artykuł niniejszy jest fragmentem publikacji: Jak zdobyć i rozliczać dodatkowe środki w JSFP