Z okazji Dnia Ojca ( 23 czerwca) przypominamy, że tata – podobnie jak mama – ma prawo do urlopu po narodzinach dziecka. Ojcowie coraz chętniej korzystają z przysługujących im świadczeń: urlopu ojcowskiego, macierzyńskiego (po 14 tygodniach) i rodzicielskiego. Komu i kiedy przysługuje zasiłek? Ile trwa urlop?
Kiedy w rodzinie pojawia się dziecko, nie tylko mama może zostać z nim w domu. Ojciec – jeśli jest objęty ubezpieczeniem chorobowym – również ma prawo do różnych form urlopu. Najpopularniejszy z nich to dwutygodniowy urlop ojcowski, ale coraz więcej mężczyzn korzysta też z urlopów macierzyńskich i rodzicielskich.
Urlop ojcowski – kto może skorzystać?
Z urlopu ojcowskiego mogą skorzystać tylko mężczyźni, którzy są ubezpieczeni, np. z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenia lub działalności gospodarczej.
Ojcowie objęci ubezpieczeniem chorobowym (…) mają prawo do dwóch tygodni urlopu ojcowskiego, z którego najchętniej korzystają. W pierwszych czterech miesiącach 2025 roku ZUS wypłacił 46 tys. zasiłków za czas urlopu ojcowskiego, a w 2024 roku liczba ta przekroczyła ponad 162 tys. – przekazała rzeczniczka prasowa ZUS w województwie podlaskim Katarzyna Krupicka.
Zasiłek za urlop ojcowski wynosi 100 proc. podstawy wymiaru i przysługuje przez dwa tygodnie. Można go wykorzystać w całości lub w dwóch częściach (minimum tydzień każda). Trzeba to zrobić w ciągu roku od narodzin lub przysposobienia dziecka, jednak nie później niż do jego 14. urodzin.
Polecamy: Uprawnienia rodziców w pracy. Poradnik pracodawcy 2025
Urlop macierzyński również dla ojców
Choć pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zarezerwowane jest wyłącznie dla mamy, później może on zostać przejęty przez ojca dziecka – jeśli mama zdecyduje się wrócić do pracy. ZUS przypomina, że w przypadku gdy po upływie 14 tygodni, jeśli mama zdecyduje się wrócić do pracy, opiekę nad maluchem może przejąć ubezpieczony tata. W 2024 roku z tej możliwości skorzystało 6,3 tys. ojców, a w pierwszych czterech miesiącach 2025 – już 1,9 tys.
Rekordowy wzrost liczby ojców na urlopach rodzicielskich
W ostatnich latach znacząco wzrosła liczba ojców korzystających z urlopu rodzicielskiego. Choć wciąż to matki najczęściej zajmują się dziećmi, w wyniku wprowadzenia dyrektywy work-life balance coraz więcej ojców decyduje się na urlop rodzicielski – podkreśliła Krupicka.
W 2024 roku z tego uprawnienia skorzystało 42 tys. ojców – dla porównania, w 2023 roku było to 19 tys., a w 2022 tylko 3,7 tys. Od stycznia do kwietnia 2025 roku na urlopie rodzicielskim przebywało już 18 tys. mężczyzn.
Jak długo trwa urlop rodzicielski?
Od kwietnia 2023 roku urlop rodzicielski został wydłużony o 9 dodatkowych tygodni. Obecnie:
- 41 tygodni przysługuje na jedno dziecko,
- 43 tygodnie – na więcej niż jedno dziecko,
- 65–80 tygodni – w przypadku dzieci z orzeczeniem „Za życiem” lub większej liczby dzieci.
Z dodatkowych 9 tygodni może skorzystać wyłącznie drugi rodzic. Jeśli mama wykorzysta pełen wymiar swojego urlopu (np. 32 lub 34 tygodnie), pozostałe 9 tygodni musi odebrać ojciec. Możliwy jest też podział urlopu – wtedy np. mama bierze 20 tygodni, a tata 21. Urlop rodzicielski można podzielić na części, ale trzeba go wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.