Praca zdalna będzie dopuszczalna także, gdy nie zostanie zawarte porozumienie ze związkami albo nie zostanie wydany regulamin pracy - uważa ekspert kancelarii Chałas i Wspólnicy Edyta Oleszczuk-Romańska. Wówczas zasady jej wykonywania określi polecenie pracodawcy lub porozumienie z pracownikiem.
Radca prawny kancelarii Chałas i Wspólnicy Edyta Oleszczuk-Romańska zwróciła uwagę, że 7 kwietnia 2023 roku weszły w życie znaczne zmiany w Kodeksie pracy dotyczące pracy zdalnej. "Już teraz pracownicy i pracodawcy winni dostosować się do nowych przepisów" - wskazała.
Jakie są rodzaje pracy zdalnej?
Ekspertka wskazała, że Kodeks pracy wprowadza trzy rodzaje pracy zdalnej: całkowita praca zdalna, częściowa, tzw. hybrydowa praca zdalna – wykonywana w części w zakładzie pracy, a częściowo w formie pracy zdalnej oraz okazjonalna praca zdalna – wykonywana każdorazowo na wniosek pracownika złożony w formie pisemnej lub elektronicznej, w wymiarze maksymalnie 24 dni w roku kalendarzowym.
W komentarzu zaznaczono, że praca zdalna może być wykonywana zarówno w pełnym wymiarze czasu pracy, jak też tylko częściowo, a miejscem wykonywania pracy zdalnej zawsze ma być miejsce wskazane przez pracownika, na które pracodawca wyraził zgodę.
"Oznacza to, iż ani pracodawca, ani pracownik nie może narzucić drugiej stronie miejsca wykonywania pracy zdalnej. Nie wyklucza to przy tym sytuacji, w której strony uzgodnią, iż praca zdalna będzie wykonywana w różnych miejscach, o których każdorazowo pracownik będzie informował pracodawcę" - podkreśliła Oleszczuk - Romańska.
Dodała, że uzgodnienia dotyczące wykonywania pracy zdalnej mogą być dokonane przy zawieraniu umowy o pracę lub w trakcie zatrudnienia, np. w formie aneksu. "Uzgodnienie dotyczące zmiany formy pracy z typowej na pracę zdalną może być dokonane w postaci papierowej lub elektronicznej, z inicjatywy pracodawcy lub na wniosek pracownika" - wskazała ekspertka.
Kiedy pracodawca musi się zgodzić na wniosek o pracę zdalną?
Zwróciła uwagę, że wniosek pracownika dotyczący pracy zdalnej nie będzie dla pracodawcy wiążący, z wyjątkiem wniosków pracownic w ciąży, pracowników wychowujących dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia oraz pracowników-rodziców dziecka posiadającego zaświadczenie, o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, pracowników-rodziców dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, pracowników-rodziców dziecka posiadającego odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.
Jak stwierdziła ekspertka pracodawca może odmówić uwzględnienia wniosku takich pracowników tylko wtedy, gdy nie będzie to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Dodała, że o przyczynie odmowy pracodawca musi poinformować pracownika w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku.
Według ekspertki nowe przepisy pozwalają także na wykonywanie pracy zdalnej na polecenie pracodawcy. Zaznaczyła jednak, że dopuszczalność wydania takiego polecenia zaistnieje jednak tylko w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego (np. stanu klęski żywiołowej), stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.
Dodała, że, aby możliwe było w ogóle polecenie pracy zdalnej przez pracodawcę, pracownik musi złożyć – bezpośrednio przed wydaniem polecenia – oświadczenie w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania takiej pracy.
"Co istotne, sam pracownik dokonuje oceny swoich warunków lokalowych i technicznych, co oznacza, iż pracodawca nie może jej weryfikować ani podważać" - zaznaczyła ekspertka.
Wytłumaczyła również, że jeżeli nie dojdzie do zawarcia porozumienia z zakładową organizacją związkową (zakładowymi organizacjami zawodowymi) oraz w przypadku, gdy u pracodawcy nie działa żadna zakładowa organizacja związkowa (w tym przypadku – po konsultacji z przedstawicielami pracowników) – zasady wykonywania pracy zdalnej określa się w regulaminie.
Czy firma może stosować pracę zdalną bez regulaminu pracy i porozumienia z załogą
Prawniczka poinformowała, że wykonywanie pracy zdalnej będzie dopuszczalne także wtedy, gdy nie zostanie zawarte porozumienie albo nie zostanie wydany regulamin pracy. "Wówczas zasady wykonywania pracy zdalnej będzie określać polecenie pracodawcy lub porozumienie zawarte z pracownikiem".
Wskazała też, że ograniczono wymiar tzw. okazjonalnej pracy zdalnej do 24 dni w roku kalendarzowym.
"Z inicjatywą wykonywania okazjonalnej pracy zdalnej może wystąpić wyłącznie pracownik (wymagany jest jego wniosek). (...) Pracodawca nie ma obowiązku uwzględnienia takiego wniosku, jednak (...) odmowa podlega ocenie w płaszczyźnie równego traktowania pracowników i ich niedyskryminacji" - zaznaczyła Oleszczuk-Romańska.