Godziny ponadwymiarowe to czas pracy nauczyciela powyżej tygodniowego, obowiązkowego wymiaru pracy tzw. pensum. Liczba nadgodzin nie może przewyższać 1/4 obowiązkowego pensum - gdy przydziału dokonuje pracodawca odgórnie oraz 1/2 pensum - za zgodą nauczyciela - art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela. Na przydzielenie nadgodzin zgodę musi wyrazić kobieta w ciąży, osoba wychowująca dziecko do 4 roku życia oraz nauczyciel stażysta.
Doraźne zastępstwa są to przydzielone nauczycielowi godzin zajęć powyżej tygodniowego, obowiązkowego wymiaru pracy, w zastępstwie za nieobecnego nauczyciela.
Prawo do wynagrodzenia za każdą godzinę ponadwymiarową
Co do zasady, Karta Nauczyciela przewiduje wynagrodzenie dla nauczyciela, który pracuje powyżej pensum. Gwarantuje to art.30 ustawy Karta Nauczyciela. Takie wynagrodzenie wypłacane jest na podstawie osobistego zaszeregowania z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. To zaszeregowanie oznacza minimalną stawkę wynagrodzenia zasadniczego. Wynika ona z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.
Ustawodawca w Karcie Nauczyciela nie podjął się szczegółowego wskazania w jaki sposób powinno odbywać się wynagradzanie za pracę w godzinach ponadwymiarowych. Uprawnienie do określenia wymiaru wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe oddaje organowi prowadzącemu szkołę. Warunki obliczania i wynagradzania ustala się w corocznie uchwalanym regulaminie. Fakt, że to organ prowadzący szkołę ma kompetencje do ustalenia wynagrodzenia, nie oznacza, że jest w tym względzie całkowicie swobodny.
Uprawnienia organu prowadzącego szkołę
Z orzecznictwa, a przede wszystkim z wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2006 r.(IV SA/Wr 274/05) wynika, że organ prowadzący szkołę ma kompetencje do ustalania warunków obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw. Nie mieści się w tej kompetencji decydowanie o tym kiedy nauczyciel zachowuje lub traci prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe.
Ponadto uprawniony organ musi to robić w taki sposób aby średnie wynagrodzenia nauczycieli na obszarze działania danej jednostki samorządu terytorialnego było podobne.
Nie zawsze praca ponad obowiązkowy wymiar jest pracą w godzinach ponadwymiarowych. Nauczyciel pracuje w systemie równoważnego czasu pracy. Ustalony dla nauczyciela plan zajęć może nie wyczerpywać obowiązującego go wymiaru. W takiej sytuacji , w celu wyrównania powinien w innych okresach roku szkolnego nauczać więcej.
Komu nie przysługuje wynagrodzenie
Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe nie przysługuje w przypadku nauczycielowi, który został zawieszony w pełnieniu obowiązków. To zawieszenie może nastąpić lub nastąpiło na skutek wszczęcia postępowania karnego lub złożenia wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko nauczycielowi.
Opracowane na podstawie:
Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. 2006 r., Nr 97, poz. 674 z późn. zm.)
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz.U. 2005 nr 22 poz. 181)
Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2006 r.(IV SA/Wr 274/05)