Fragment publikacji. Całość w:
Czas wolny za nadgodziny
Pracownik samorządowy może zażądać czasu wolnego za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych. Przy czym może on wnioskować o udzielenie czasu wolnego bezpośrednio przed lub po urlopie wypoczynkowym. Jest to rozwiązanie odmienne od przyjętego w Kodeksie pracy, w świetle którego zatrudniony ma ograniczony wybór rekompensaty za godziny nadliczbowe. Na podstawie art. 1512 § 2 k.p., pracodawca sam może postanowić, nawet bez wniosku pracownika, o odbiorze czasu wolnego w zamian za nadgodziny. Przepisy ustawy o pracownikach samorządowych nie precyzują, kiedy pracownik musi wykorzystać wolne. Oznacza to, że odbiór wolnego za godziny nadliczbowe nie musi się bilansować w tym samym okresie rozliczeniowym.
Ustawa o pracownikach samorządowych przyznaje pracownikowi prawo wyboru sposobu rekompensaty pracy w nadgodzinach. Odmiennie niż w Kodeksie pracy pracodawca nie może ani nakazać odebrania nadgodzin, gdy nie chce za nie płacić, ani też nie może odrzucić wniosku pracownika o udzielenie czasu wolnego, gdy wolałby rozliczyć się finansowo.
Pieniężna rekompensata
W przypadku gdy pracownik zdecyduje się na pieniężną rekompensatę przepracowanych godzin nadliczbowych, dostanie wyłącznie normalne wynagrodzenie. Nie ma co liczyć na zwiększenie pensji w formie dodatku, który to otrzymują zwykli pracownicy. Początkowo w literaturze wskazywano, że do pracowników samorządowych też należy posiłkowo stosować Kodeks pracy i przyznać im dodatki z tytułu pracy nadliczbowej. Pogląd ten nie znalazł poparcia w orzecznictwie Sądu Najwyższego. I tak np. Sąd Najwyższy w wyroku z 3 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I PK 40/11) odmówił członkowi korpusu służby cywilnej prawa do dodatków za godziny nadliczbowe. W ustawie o pracownikach samorządowych występuje podobna regulacja jak w pragmatyce członków korpusu służby cywilnej i w związku z tym pracownikom samorządowym nie przysługują dodatki za nadgodziny, lecz wyłącznie normalne wynagrodzenie. Pogląd ten potwierdza też Departament Prawny Głównego Inspektora Pracy w piśmie z 25 czerwca 2009 r. (nr GPP433-4560-42/09/PE/RP). Podał on, że art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych stanowi zasadę prawną w stosunku do przepisów Kodeksu pracy i nie przewiduje dodatków ani 50%, ani 100% za godziny nadliczbowe. Ponadto wskazał on, że za pracę wykonaną w sobotę pracownikowi przysługuje wynagrodzenie (bez dodatków) lub czas wolny w tym samym wymiarze. Dzień wolny za pracę wykonaną w niedzielę należy zapewnić w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a jeśli nie ma takiej możliwości - do końca okresu rozliczeniowego, natomiast za pracę w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli nie ma możliwości udzielenia pracownikom dnia wolnego za niedzielę lub święto, wówczas za pracę w te dni przysługuje im, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy (art. 15111 k.p.).
Definicja nadgodzin
Pracownik samorządowy nie może liczyć na dodatki za nadgodziny, przysługuje mu normalne wynagrodzenie. Żadne regulacje nie zawierają definicji normalnego wynagrodzenia za nadgodziny. Pogląd na ten temat wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 3 czerwca 1986 r. (sygn. akt I PRN 40/86). Uznał, że jest to wynagrodzenie, jakie pracownik samorządowy otrzymuje stale i systematycznie. W jego skład wchodzą:
- płaca zasadnicza wynikająca z osobistego zaszeregowania pracownika określonego stałą stawką miesięczną bądź godzinową,
- dodatkowe składniki o charakterze stałym, które gwarantują przepisy płacowe,
- różne dodatki do wynagrodzenia, np. funkcyjny, stażowy, za pracę szkodliwą dla zdrowia,
- premie, jeśli mają charakter stały i nie zależą od uzyskania konkretnych osiągnięć w pracy, niewynikających z zadań wykonywanych w godzinach nadliczbowych (głównie wyłączamy więc tzw. premie wynikowe).
Jeśli chodzi o pracownika samorządowego, w jego normalnym wynagrodzeniu za pracę nadliczbową uwzględniamy więc wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wieloletnią pracę, dodatek funkcyjny, jeżeli pracownik pobierał go w miesiącu wyrobienia nadgodzin i większość premii.
LESZEK JAWORSKI
prawnik, specjalista ds. prawa pracy, doktorant na WPiA Uniwersytetu Warszawskiego