Dnia 23 października 2017 r. zaprezentowano projekt ustawy o jawności życia publicznego, którego głównym celem jest – jak przynajmniej w tym zakresie wskazują projektodawcy – wzmocnienie transparentności polskiego państwa. Projekt zakłada nie tylko zastąpienie trzech ustaw dotychczas regulujących problematykę jawności (tj. ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa), ale również liczne zmiany w 39 innych ustawach (zobacz więcej w artykule „Projekt ustawy o jawności życia publicznego, czyli transparentność w nowym wydaniu”). Dnia 6 listopada 2017 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zorganizowano konferencję podsumowującą pierwszy etap procesu konsultacji publicznych, której efektem było przedłożenie drugiej wersji projektu ustawy (projekt z dnia 13 listopada 2017 r.). Druga tura konsultacji społecznych odbyła się dnia 27 listopada 2017 r., kiedy to omówiony został zaktualizowany projekt ustawy. Efektem tych konsultacji ma być przedłożenie w przeciągu najbliższych dni kolejnej wersji projektu ustawy, uwzględniającej częściowo uwagi przedstawione podczas drugiego z ww. spotkań.
Jedną z istotniejszych nowości, która pojawiła się w treści projektu ustawy o jawności życia publicznego jest instytucja sygnalisty. Projektodawcy proponują wprowadzenie przepisów regulujących zasady i środki ochrony takich podmiotów. Sygnalistami w rozumieniu przedłożonego projektu ustawy są osoby, których współpraca z wymiarem sprawiedliwości polegająca na zgłoszeniu informacji o możliwości popełnienia przestępstwa, czy to przez jego pracodawcę, czy inny podmiot, z którym sygnalista związany jest jakimkolwiek stosunkiem umownym, może niekorzystnie wpłynąć na jego sytuację życiową, zawodową lub materialną. W uzasadnieniu do pierwotnej wersji projektu ustawy (brak nowego uzasadnienia do drugiej wersji projektu) wskazano, że „dzięki tym propozycjom osoby wspierające działania antykorupcyjne w Polsce będą należycie chronione przez państwo, co przyczyni się do większej skuteczności w walce z patologiami korupcyjnymi”.
Zobacz: Procedury podatkowe
Projektodawcy zakładają, że ochrona prawna sygnalisty związana będzie z faktem nadania przez prokuratora statusu sygnalisty osobie, której współpraca z wymiarem sprawiedliwości polegająca na zgłoszeniu wiarygodnych informacji o możliwości popełnienia przestępstw przez podmiot, z którym związana jest umową o pracę lub innym stosunkiem umownym, może niekorzystnie wpłynąć na jej sytuację życiową, zawodową lub materialną. Istotne w tym zakresie tym samym będzie to, że informacje, które sygnalista zgłosi organom ścigania muszą być wiarygodne i bezpośrednio dotyczyć podejrzenia popełnienia przestępstwa określonego w jednym następujących przepisów Kodeksu karnego:
- art. 228 – sprzedajność pełniącego funkcję publiczną);
- art. 229 – przekupstwo;
- art. 230 – płatna protekcja bierna;
- art. 230a – płatna protekcja czynna;
- art. 231 § 2 – nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej;
- art. 250a – łapownictwo wyborcze;
- art. 258 – udział w zorganizowanej grupie przestępczej;
- art. 277a – fałszowanie faktur ze znaczną kwotą należności;
- art. 286 – oszustwo;
- art. 296 – wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym;
- art. 296a – łapownictwo na stanowisku kierowniczym;
- art. 297 – oszustwo kredytowe;
- art. 299 – pranie brudnych pieniędzy;
- art. 300 – udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela;
- art. 301 – pokrzywdzenie wierzyciela;
- art. 303 – niwelowanie dokumentacji działalności gospodarczej;
- art. 305 – zakłócenie przetargu publicznego;
- art. 311 – rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji w obrocie papierów wartościowych.
W projekcie ustawy proponuje się, aby status sygnalisty mógł zostać nadany pracownikowi, osobie fizycznej, która wykonuje zawód we własnym imieniu lub prowadzi działalność gospodarczą w ramach wykonywania zawodu, jak i przedsiębiorcy. W ramach przewidzianej projektowanymi rozwiązaniami ochrony sygnaliście przysługiwać miałby od Skarbu Państwa zwrot kosztów zastępstwa procesowego w związku z poniesieniem przez niego negatywnych skutków dokonanego zgłoszenia wiarygodnych informacji. Jednocześnie, w przypadku skazania sprawcy na jedno z ww. przestępstw, sąd będzie miał możliwość orzeczenia na rzecz sygnalisty lub na rzecz prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa nawiązki.
Najważniejsza z punktu widzenia analizowanych projektowanych rozwiązań prawnych przewidzianych ustawą o jawności życia publicznego ma jednak być ochrona sygnalisty zarówno przed zwolnieniem z pracy, jak i przed zmianą warunków stosunku umownego. Pracodawca chcący zwolnić pracownika, któremu nadano status sygnalisty, będzie zobowiązany do uzyskania uprzedniej zgody prokuratora. W przypadku braku takiej zgody, pracodawca będzie miał obowiązek wypłacenia odszkodowania zwalnianemu pracownikowi. Ważne przy tym jest również to, że wspomniana zgoda wymagana będzie nie tylko przy rozwiązaniu umowy o pracę ale również przy zmianie warunków umowy o pracę na mniej korzystne niż dotychczasowe. Zgoda prokuratora będzie także wymagana przy zmianie stosunków umownych innych niż umowa o pracę.
Kolejną istotną rzeczą z punktu widzenia projektowanych rozwiązań dotyczących instytucji sygnalisty jest również zawarta w projekcie ustawy propozycja, aby przedstawiona w niniejszym artykule ochrona sygnalisty przed zwolnieniem z pracy, czy niekorzystną zmianą innych zawartych umów trwała nie tylko w czasie przyznania statusu sygnalisty, ale również przez rok od daty umorzenia postępowania albo zakończenia postępowania karnego wszczętego przeciwko sprawcy przestępstwa prawomocnym orzeczeniem.
Projektowana ustawa – zgodnie z treścią aktualnego projektu – ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2018 r., za wyjątkiem przepisów zobowiązujących do wdrożenia wewnętrznych procedur antykorupcyjnych. Na przygotowanie się do tych obowiązków podmioty zobowiązane mają mieć 6 miesięcy od wejście w życie ustawy. Czas pokaże, czy kolejna wersja projektu w dalszym ciągu utrzymywać będzie tak szybki termin wejścia projektowanych nowych rozwiązań, czy termin ten zostanie przesunięty.
Mateusz Karciarz
prawnik, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
www.ziemski.com.pl
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl