Dysponentem w tym znaczeniu jest kierownik jednostki sektora finansów publicznych odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej jednostki, zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 53 ust. 1 uofp. Wydane przez dysponenta polecenia wydatkowania środków publicznych są wykonywane przez głównego księgowego, który realizuje związane z tym czynności techniczne (dokonuje płatności gotówką lub rozliczeń w formie bezgotówkowej).
W praktyce rozróżnienie to najlepiej zilustrować na przykładzie poprzez objaśnienie znaczenia podpisów kierownika jednostki i głównego księgowego składanych na dokumentach dotyczących operacji zaciągnięcia zobowiązań i realizacji wynikających z nich wydatków.
Polecamy serwis: Rachunkowość budżetowa
PRZYKŁAD
Kierownik jednostki
Podpis kierownika jednostki jako osoby odpowiedzialnej za całość gospodarki finansowej tej jednostki (art. 53 ust. 1 uofp), w tym za realizację jej planu wydatków, złożony na:
● umowie oznacza, że zaciągnął on zobowiązanie w imieniu jednostki, którą reprezentuje (rozdysponował środki publiczne przewidziane w planie finansowym),
● rachunku (fakturze) przedłożonym przez wykonawcę (dostawcę) po zrealizowaniu umowy oznacza, że kierownik podjął decyzję o dokonaniu wydatku (zapłacie za dostawę/usługę, której wykonanie dokumentuje rachunek/faktura), czyli – innymi słowami – wydał dyspozycję wypłaty środków publicznych przewidzianych w planie finansowym jednostki.
Jeśli kolejno zobowiązanie i wydatek nie będą mieściły się w planie finansowym jednostki (albo nie będą w nim przewidziane w ogóle, albo w niewystarczającej kwocie), kierownik jednostki jako dysponent środków dopuści się czynów zabronionych przewidzianych w ustawie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych:
● art. 15 – zgodnie z którym, naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia określonego planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia,
● art. 11 – zgodnie z którym, naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia.
Zobacz również: Upoważnienie do pełnienia zastępstwa za głównego księgowego w jednostce
Główny księgowy
Podpis głównego księgowego złożony na tych samych dokumentach – obok podpisu kierownika jednostki – oznacza, że przeprowadził on ich kontrolę wstępną (przed zawarciem umowy oraz przed zatwierdzeniem wydatku do realizacji przez kierownika jednostki) i stwierdził, że:
● nie zgłasza zastrzeżeń do przedstawionej przez właściwych rzeczowo pracowników oceny prawidłowości tych operacji i ich zgodności z prawem,
● nie zgłasza zastrzeżeń do kompletności oraz formalno-rachunkowej rzetelności i prawidłowości dokumentów dotyczących tych operacji,
● wskazane w tych dokumentach zobowiązania mieszczą się w planie finansowym jednostki.
Jeśli zarówno zobowiązanie, jak i wydatek nie będą się jednak mieściły w planie wydatków, to główny księgowy, który fizycznie dokonał wynikających z nich płatności, nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za czyny zabronione z art. 11 i 15 ustawy o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych, ponieważ jego kompetencje nie obejmują zaciągania zobowiązań w imieniu jednostki ani zlecania wypłat ze środków publicznych, a jedynie przeprowadzanie kontroli wstępnej dokumentów księgowych (art. 54 ust. 1 pkt 3, ust. 3–6 uofp). Dlatego też podstawą jego odpowiedzialności może być tylko art. 18b ustawy o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych, według którego naruszenie dyscypliny finansów publicznych stanowi nienależyte dokonanie wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczej lub finansowej z planem finansowym, jeżeli miało ono wpływ na:
● dokonanie wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków ustalonej w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych,
● zaciągnięcie zobowiązania niemieszczącego się w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.
Zasada rozdziału funkcji dysponenta środków budżetowych i wykonawcy wydanych przez niego poleceń ma za zadanie ograniczenie ryzyka powstawania nieprawidłowości w wydatkowaniu środków publicznych, wynikających m.in. z błędnej interpretacji prawa, niegospodarności czy defraudacji poprzez to, że osoby władne do podejmowania decyzji o kierunkach wydatkowania środków nie mają do nich bezpośredniego dostępu (wydane przez nich polecenia są realizowane i rejestrowane w ewidencji księgowej przez inne osoby). Podział kluczowych obowiązków został wskazany jako jeden z podstawowych mechanizmów kontroli operacji finansowych i gospodarczych w komunikacie w sprawie standardów kontroli zarządczej.
Instrukcja sporządzania, obiegu i kontroli dokumentów finansowo-księgowych
Odpowiedzialność za ukrywanie przekroczenia planu wydatków w ewidencji księgowej
Zasady odpowiedzialności za nienależyte wykonywanie obowiązków z zakresu rachunkowości