Jesteśmy placówką samorządową. Zatrudniamy mniej niż 20 osób. Czy w związku z tym naliczamy i wypłacamy odprawę emerytalną pracownikom odchodzącym na emeryturę?
Odpowiedź: Jednostka samorządowa zatrudniająca mniej niż 20 pracowników jest zobowiązana do wypłaty odprawy emerytalnej pracownikom odchodzącym na emeryturę. Liczba zatrudnionych pracowników nie ma żadnego znaczenia przy ustalaniu uprawnień do odprawy emerytalnej. Miałaby ona znaczenie przy ustalaniu odprawy z tytułu zwolnień grupowych.
Polecamy: Jak wypowiadać umowy o pracę. Procedura i wzory dokumentów
Uzasadnienie: Odprawa emerytalno-rentowa jest świadczeniem powszechnym, przysługującym wszystkim pracownikom bez względu na sposób nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, wybór, mianowanie). Oznacza to, że pracodawca nie może uchylić się od jej wypłaty, jeżeli pracownik spełnia odpowiednie warunki. W przeciwnym razie może zostać na niego nałożona kara grzywny (art. 282 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy; dalej: k.p.).
Świadczenie to przysługuje w związku z nabyciem prawa do emerytury lub renty. Odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę (art. 921 § 1 k.p.). A zatem wypłata odprawy emerytalnej lub rentowej powinna nastąpić, jeśli:
- pracownik spełnił wymagania uprawniające go do przejścia na emeryturę lub rentę,
- stosunek pracy ustaje w związku z przejściem na emeryturę lub rentę.
Wymienione warunki muszą być spełnione łącznie.
Odprawę emerytalno-rentową można uzyskać tylko raz. Pracownik nie może ponownie nabyć do niej prawa w związku z kolejnym zatrudnieniem i jego rozwiązaniem z powodu przejścia na emeryturę.
Odprawa z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinna być wypłacona w dniu ustania stosunku pracy. Do wystąpienia prawa do odprawy konieczny jest związek między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę.
Zarówno odprawa emerytalna, jak i rentowa wolna jest od składek na ZUS, nawet jeśli pracodawca wypłacił ją w wyższej wysokości, niż wynika to z przepisów. Zakład pracy musi natomiast odprowadzić na rzecz fiskusa podatek dochodowy od osób fizycznych, gdyż przepisy podatkowe nie przewidziały zwolnienia dla tychże wypłat.
Wysokość odprawy emerytalnej dla pracownika samorządowego
Ogół pracowników nabywa prawo do odprawy w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, chyba że pracodawca podniósł jej wysokość na mocy wewnętrznych przepisów płacowych lub postanowień umownych.
Podstawą prawną przyznania tego świadczenia w przypadku pracowników samorządowych jest art. 36 ust. 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: ustawa o pracownikach samorządowych). Wysokość odprawy określa art. 38 ust. 3 tej ustawy, stanowiąc, że odpowiada ona:
- dwumiesięcznemu wynagrodzeniu - po 10 latach pracy,
- trzymiesięcznemu wynagrodzeniu - po 15 latach pracy,
- sześciomiesięcznemu wynagrodzeniu - po 20 latach pracy.
Tym samym przepisy samorządowe kształtują odprawę emerytalną na wyższym poziomie niż przepisy kodeksowe.
Obliczanie podstawy wymiaru odprawy
Do ustalenia wysokości odprawy wykorzystuje się zasady obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy (art. 38 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych). Określa je rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia, składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu. Natomiast ustalanie przeciętnego wynagrodzenia dotyczy tylko składników wynagrodzenia o charakterze zmiennym, tzn. takich, których wartość waha się w każdym miesiącu. Nie należy więc wyliczać "średniej" ze stałych składników wynagrodzenia - do podstawy wymiaru odprawy wlicza się wynagrodzenie zasadnicze i wszystkie pozostałe składniki stałe (np. dodatki - stażowy i funkcyjny) w pełnej kwocie wynikającej z umowy o pracę (nie należy ustalać odprawy od wynagrodzenia nabytego przez pracownika w niepełnej wysokości ze względu na rozwiązanie stosunku pracy przed upływem miesiąca).
Podstawy prawne
-
art. 36 ust. 2, art. 38 ust. 3 i 4 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 902; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1930)
-
art. 921 § 1, art. 282 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 108; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 305)
-
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 174, poz. 1353)
Marzanna Krońska
długoletni pracownik ZUS, główny specjalista w Wydziale Świadczeń Emerytalno-Rentowych, autor wielu publikacji z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy