Jak wyliczyć trzynastkę?
Stanowisko ministerstwa to nie jest wiążące prawo, ale wielu księgowych od lat stosowało odpowiedź Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 20 stycznia 2010 r. Zgodnie z przedstawioną tam wykładnią do podstawy trzynastki wliczali dodatek za wieloletnią pracę przysługujący pracownikom samorządowym także za dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za które otrzymują wynagrodzenie, np. z powodu choroby.
Niestety czasem po kontrolach niektórych regionalnych izb obrachunkowych trzeba było zmieniać sposób wyliczania, bo jednostka dostawała w ich wyniku odmienne wskazania. Na przykład RIO w Olsztynie w piśmie z 26 września 2017 r., nr RIO.III.072-101/2017, stwierdziła, że: „Pogląd resortu jest sprzeczny z brzmieniem przedmiotowego rozporządzenia [rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2 poz. 14) – przyp. red.].
W tym miejscu ponownie trzeba przywołać § 6 rozporządzenia, w myśl którego m.in. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby nie wchodzi do podstawy wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a tym samym także i trzynastki”.
Z kolei gdzie indziej RIO kazała postępować zgodnie z odpowiedzią ministerstwa i też niektórzy księgowi zmieniali sposób wyliczania. Na przykład RIO w Gdańsku w piśmie z 31 stycznia 2020 r., nr BI0603/055/p213/I/20, uznała, że „W odniesieniu do przedstawionego (…) stanowiska Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 stycznia 2010 r. w sprawie wliczania dodatku stażowego do podstawy wyliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego Kolegium Izby stwierdza, że dodatek ten w części przysługującej za okres choroby podlega wliczeniu do podstawy dodatkowego wynagrodzenia rocznego. (…) Takie stanowisko należy uznać za zasadne, tym bardziej że dodatek stażowy jako składnik wynagrodzenia nie został wymieniony w powyżej przywołanym § 6 rozporządzenia (…), jako wyłączony z podstawy ekwiwalentu urlopowego i tym samym z podstawy naliczania dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Z tych samych względów, tj. w związku z tym, że dodatek specjalny również nie został objęty katalogiem wyłączeń z podstawy wymiaru ekwiwalentu urlopowego, winien być uwzględniany przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, a tym samym przy ustalaniu podstawy dodatkowego wynagrodzenie rocznego należnej za rok kalendarzowy, w którym ów dodatek został wypłacony”.
W Polsce funkcjonowały więc dwa różne sposoby wyliczania trzynastki. Na forach i w pytaniach do redakcji DGP księgowe ze sfery budżetowej pytały, co mają robić. W praktyce zazwyczaj stosowały sposób, jaki za właściwy uznawała RIO działająca na ich terenie. Wtedy można było uniknąć wskazań do poprawy.
W związku z zaistniałą sytuacją zapytaliśmy kilku ekspertów, ale tu też zdania były podzielone, bo jedni zgadzali się z ministerstwem, a innym bliższa była wykładnia niektórych RIO.
Odpowiedź ministerstwa miała jednak już 11 lat.
Postanowiliśmy więc sprawdzić, czy resort nadal podtrzymuje swoje stanowisko. Okazało się, że nie.
Teraz można mieć nadzieję, że będzie wreszcie jasność sytuacji i wszyscy będą zgodni, a księgowi będą wiedzieli, jaka wykładnia jest prawidłowa.
Odpowiedź Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii z 15 lutego 2021 r. na pytanie DGP
Pytanie DGP: W związku z licznymi pytaniami czytelników oraz rozbieżnymi stanowiskami zajmowanymi przez regionalne izby obrachunkowe zwracamy się z prośbą o potwierdzenie, czy Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii podtrzymuje stanowisko wyrażone w piśmie Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 20 stycznia 2010 r., w którym stwierdzono m.in. że: „(…) dodatek za wieloletnią pracę przysługujący pracownikowi samorządowemu za dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za które otrzymuje wynagrodzenie (np. z powodu choroby, zwolnień od pracy na podstawie art. 37 i 188 k.p., rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. nr 60, poz. 281), jak i za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które pracownik otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego – powinien być w całości uwzględniony w podstawie wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego”.
ODPOWIEDŹ MRPiT: W świetle przepisów ww. ustawy [ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej; t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1872 – przyp. red.] nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego uzależnione jest od przepracowania całego roku kalendarzowego u danego pracodawcy. Przepisy ustawy nie definiują pojęcia „okres przepracowany”.
Charakter prawny wynagrodzenia rocznego rozważany był wielokrotnie w orzecznictwie. Zgodnie z dominującym w poglądem, „przepracowanie”, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy, oznacza faktyczne (efektywne) wykonywanie pracy, a nie tylko pozostawanie w stosunku pracy. Decydujące znaczenie zatem, z punktu widzenia uzyskania prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, ma nie tyle fakt pozostawania w stosunku pracy, ile rzeczywiste świadczenie pracy przez daną osobę w całym roku kalendarzowym. Wyjątki od zasady wynikającej z art. 2 ust. 1 ustawy określają przepisy ust. 2 i 3 tego artykułu.
W świetle stanowiska prezentowanego przez orzecznictwo pogląd Ministerstwa uległ modyfikacji w kierunku rozumienia „okresów przepracowania” jako okresów efektywnie przepracowanych u danego pracodawcy.
Kwestię obliczania wynagrodzenia rocznego reguluje art. 4 ustawy, zgodnie z którym wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.
Przepis ten odwołuje się pośrednio do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Zgodnie z § 6 rozporządzenia, ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, a także odpowiednio dodatkowe wynagrodzenie roczne, ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, z wyłączeniem określonych w tym przepisie tytułów, w tym wynagrodzenia za czas innej (niż urlop wypoczynkowy) usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
W przywołanej uchwale z 25 lipca 2003 r. Sąd Najwyższy orzekł, że przy ustalaniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika w okresie nieobecności w pracy z powodu choroby. W uzasadnieniu SN podkreślił, że czas przepracowany w danym roku kalendarzowym powinien mieć wpływ na wysokość dodatkowego wynagrodzenia rocznego w kontekście jego wymiaru (proporcjonalnego do przepracowanego czasu w roku kalendarzowym), jak również w kontekście podstawy jego ustalenia (poprzez uwzględnienie zasadniczo wynagrodzenia za pracę rzeczywiście wykonaną).
W świetle powyższych przepisów, a także biorąc pod uwagę stanowisko Sądu Najwyższego, przy ustalaniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie uwzględnia się m.in. wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego itp. W konsekwencji – w opinii resortu – dodatek za wieloletnią pracę wypłacony za okres choroby nie powinien być wliczany do podstawy ustalania wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Powyższe stanowisko podziela Państwowa Inspekcja Pracy
Tekst pochodzi z dodatku Dziennika Gazety Prawnej Księgowość budżetowa , który ukazuje się w każdą trzecią środę miesiąca.