Zakaz prowadzenia działalności pracowników korpusu służby cywilnej uregulowany został w ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz.U.2006.216.1584), zwanej inaczej ustawą antykorupcyjną. Głównym celem wprowadzenia tych przepisów była konieczność zapobieżenia nadmiernemu zjawisku korupcji wśród urzędników państwowych oraz wzajemnego przenikania się władzy publicznej w sferze gospodarki państwowej. Chodzi bowiem o przeciwdziałanie wykorzystywaniu funkcji publicznych do czerpania korzyści majątkowych niezgodnie z prawem i zasadami współżycia społecznego. Tego rodzaju pracownicy piastują bowiem stanowiska, których działalność ma bezpośredni wpływ na obywateli. Można do nich zaliczyć m.in. naczelników urzędów skarbowych, dyrektorów generalnych czy kierowników urzędów organów administracji rządowej. Pełny zakres podmiotowy, do którego zastosowanie ma zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określa art. 2 wymienionej powyżej ustawy.
Zobacz również: Praca w służbie cywilnej - wymagania
Pojęcie korupcji
Należy mieć na uwadze, że pojęcie korupcji można rozważać w kilku aspektach. W odniesieniu bowiem do pracowników służby cywilnej może być to korupcja w urzędzie – szeroko rozumiana jako przekupstwa dotyczące urzędników. Może istnieć również korupcja polityczna, odnosząca się do sfery partii politycznych i osób pełniących funkcje na scenie politycznej. Dodatkowo częstym zjawiskiem jest występowanie korupcji gospodarczej, czyli wszelkich działań i aktów przekupstwa zmierzających do złamania zasad uczciwej konkurencji. Ustawa odnosząca się do zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez pracowników w służbie cywilnej ma na celu wyeliminowanie wszystkich powyższych rodzajów korupcji. Jednakże w systemie prawa obowiązuje reguła wolności działalności gospodarczej, która jest prawem konstytucyjnym. Wobec tego, czy jest prawnie dopuszczalne wprowadzenie zakazu prowadzenia działalności przez osoby sprawujące funkcje państwowe? Zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej wynikające z ustawy mają zastosowanie nawet do wszystkich pracowników i urzędników zatrudnionych w ministerstwach (wyr. WSA w Poznaniu, II SA/Po 466/11).
Polecamy serwis: Kadry i płace - Wynagrodzenia
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej
W systemie prawa można wyróżnić bezwzględny i względny zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. W odniesieniu do pierwszego rodzaju należy zaliczyć takie, które nie mogą zostać uchylone. Natomiast względne zakazy odnoszą się do przypadków, gdy podejmowanie działalności objęte jest ustawowym zakazem, ale może zostać uchylony w drodze decyzji administracyjnej podlegający obowiązkowi zgłoszenia. W przypadku członków korpusu służby cywilnej zastosowanie będzie miał bezwzględny zakaz podejmowania działalności gospodarczej. Zgodnie bowiem z art. 80 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej (Dz.U.2008.227.1505) członek korpusu służby cywilnej nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu ani wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do służby cywilnej. Chodzi o takie działania, które podważałyby rzetelność wykonywanych przez nich działań. Ponadto z art. 4 pkt. 6 ustawy antykorupcyjnej wynika bezpośredni zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami. Oceniając, w jakim zakresie dana osoba prowadzi działalność gospodarczą, traktowaną jako przesłanka naruszenia zakazu przewidzianego w art. 4 pkt. 6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności, nie można opierać się jedynie na wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, lecz należy brać pod uwagę dowody, które pozwolą na ustalenie rzeczywistego stanu rzeczy (wyr. WSA w Olsztynie, II SA/Ol 965/07). Wskazane przepisy mają zastosowanie zarówno dla pracowników zajmujących kierownicze stanowiska w służbie cywilnej, jak i członków korpusu służby. Wobec tego w przypadku zakazu prowadzenia działalności gospodarczej zgoda dyrektora generalnego nie będzie mieć znaczenia. Jednakże, jeżeli pracownik w służbie cywilnej będzie zajmował stanowisko nie będące równorzędnym pod względem płacowym z dyrektorem generalnym zastosowanie będą miały regulacje ustawy o służbie cywilnej. Taki pracownik będzie mógł prowadzić działalność gospodarczą, ale taką, która nie będzie sprzeczna z obowiązkami wynikającymi z ustawy. W przypadku nieuzasadnionego żądania członka korpusu służby cywilnej zaprzestania prowadzenia działalności zarobkowej pracownika, w tym działalności gospodarczej, właściwymi do rozstrzygnięcia będą sądy pracy.
Podejmowanie natomiast działalności gospodarczej odbywa się na zasadach ogólnych, na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U.2013.672 -j.t.) poprzez złożenie wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Wpisowi do tej ewidencji podlegają bowiem przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi.
Zobacz też: Pracowników samorządowych zatrudnia urząd, a nie jego kierownik