MAP: wszystko o tanim węglu w gminach [kompendium]

Instrukcja dla Gmin, które chcą zakupić węgiel na zasadach określonych w ustawie o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwo domowe

1. Gmina powinna zamieścić na swoim BIP informację o zamiarze zakupu węgla dla gospodarstw domowych w ciągu trzech dni roboczych od wejścia w życie Ustawy.
2. Umowy w trybie ustawy między gminami a podmiotami wprowadzającymi węgiel do obrotu będą zawierane według przyporządkowania terytorialnego dla danej gminy.
3. Dana spółka skontaktuje się z Gminą na podstawie zgłoszonego do wojewodów zapotrzebowania. Jeśli Gmina nie złożyła takiego zapotrzebowania, powinna zgłosić się do jednej ze spółek wskazanych w Rozporządzeniu.
4. Gmina dostanie link do formularza zgłoszeniowego, w którym będą dane niezbędne do zawarcia umowy (np. osoba kontaktowa, NIP czy REGON).
5. Spółka skontaktuje się z Gminą, żeby ustalić szczegóły zamówienia oraz harmonogram dostaw (ilość czy sortyment dostawy).
6. Gmina dostanie umowę ramową sprzedaży oraz zamówienie do akceptacji. Następnie Gmina odsyła podpisaną umowę ze wszystkim załącznikami.
7. Odbiór węgla kamiennego odbędzie się z najdogodniejszego punktu odbioru wskazanego przez spółkę. Koszt transportu ponosi Gmina.
8. Minimalna ilość zamawianego węgla w ramach jednego transportu to:

• 25 ton w przypadku transportu drogowego (jedna ciężarówka)

• 1500 ton w przypadku transportu kolejowego (jeden skład).

9. Szczegółowe warunki współpracy Gmin ze spółką będą zawarte w Umowie i załącznikach do niej.
10. Wybór sposobu dystrybucji do gospodarstw domowych jest po stronie Gminy, która na swój koszt może angażować podwykonawców (np. spółki komunalne czy prywatne składy węglowe).

Zalecane warunki składowania węgla:

• utwardzony plac
• teren ogrodzony, monitorowany oraz ochrona fizyczna
• dostęp do zalegalizowanej wagi samochodowej
• dostęp do ładowarki do załadunku węgla.

Pytania i odpowiedzi do ustawy o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe

Kiedy gmina powinna zamieścić w swoim Biuletynie Informacji Publicznej informację, że zamierza kupić węgiel z przeznaczeniem dla gospodarstw domowych po 1500 zł brutto za tonę (w okresie do 31 stycznia 2022 r.)?

W terminie 3 dni roboczych od dnia wejścia w życie ustawy (art. 33 ust. 1). Wtedy też podmiot, który wprowadza do obrotu węgiel może zawrzeć z gminą umowę po cenie nie wyższej niż 1500 zł brutto za tonę węgla, z terminem płatności 60 dni od dnia wydania węgla. Gmina następnie sprzedaje ten węgiel gospodarstwom domowym po cenie nie wyższej niż 2000 zł brutto za tonę.
Informacje dla okresu od 1 stycznia 2023 r. powinny zostać zamieszczone ponownie do 7 stycznia 2023 r. (art. 33 ust. 9).

Co to są podmioty wprowadzające do obrotu?

To przedsiębiorcy wykonujący działalność w zakresie wprowadzania do obrotu paliwa stałego. Będą wymienieni w wykazie w rozporządzeniu Ministra Aktywów Państwowych (art. 3 ust. 12).

Czy gmina musi prowadzić dystrybucję samodzielnie?

Nie, nie musi.

2958515. będzie mogła prowadzić dystrybucję:
         1) w ramach umowy z inną gminą,
         2) za pośrednictwem jednostki organizacyjnej gminy,
         3) za pośrednictwem spółek komunalnych,
         4) w ramach umowy z innym podmiotem (np. składem węglowym) lub kilkoma podmiotami.

Kto będzie uprawniony do zakupu po preferencyjnej cenie i ile będzie można sprzedać tej osobie węgla w tej cenie?

Kupić węgiel po preferencyjnej cenie będzie mogła osoba fizyczna z gospodarstwa domowego, która jest uprawniona do dodatku węglowego. W ramach zakupu preferencyjnego członek gospodarstwa domowego będzie mógł kupić węgiel w dwóch partiach:

1. do końca 2022 r.,
   2) od 1 stycznia do 30 kwietnia 2023 r.

Ilości możliwe do zakupu w tych okresach określi rozporządzenie Ministra Aktywów Państwowych. Obecny projekt zakłada dwie transze po 1,5 tony.

Ustawa daje także radom gminnym możliwość określenia kryteriów pierwszeństwa do zakupu preferencyjnego, żeby rodziny najbardziej potrzebujące mogły go kupić w pierwszej kolejności.

Czy prawo do zakupu preferencyjnego będzie przysługiwało także tym, którzy nabyli wcześniej węgiel po przystępnej cenie (np. w sklepie PGG)?

Nie, nie będzie przysługiwało.

Wniosek o zakup preferencyjny będzie zawierał oświadczenie, że ani wnioskodawca, ani żaden członek jego gospodarstwa domowego nie kupili paliwa stałego na sezon grzewczy 2022–2023 po cenie niższej niż 2000 zł brutto za tonę w ilości, co najmniej takiej jak określona w rozporządzeniu.

Jeśli wniosek będzie dotyczyć zakupu do końca 2022 r., oświadczenie będzie dotyczyć ilości wskazanej w rozporządzeniu dla okresu do końca tego roku. Gdy wniosek będzie dotyczył zakupu od 1 stycznia 2023 r., to w oświadczeniu wskazywana będzie ilość węgla przewidziana na cały sezon grzewczy.

Co jeśli gmina nie umieści w Biuletynie Informacji Publicznej informacji o zamiarze dokonania zakupu węgla?

W tej sytuacji gminy sąsiednie mogą zgłosić się do zakupu. Zrobią to również przez ogłoszenie w swoim Biuletynie Informacji Publicznej. Będą wtedy obowiązywać te same zasady zakupu węgla co w gminach macierzystych, czyli cena 2000 zł i termin płatności nie krótszy niż 60 dni.

Również prywatni pośrednicy węglowi (lub ich grupa działająca w porozumieniu) mogą zgłosić się poprzez wniosek złożony do gminy. Wówczas cena końcowa może wynieść do 2200 zł, ale nie stosuje się wydłużonego terminu płatności. Aby uznać, że pośrednik obsłuży mieszkańców gminy, konieczne jest zawarcie przez niego umowy z podmiotem wprowadzającym do obrotu. Dopiero po zawarciu tej umowy podmiot wprowadzający do obrotu informuje o tym gminę, a ta umieszcza informacje w tym zakresie na swoim BIP.

Gdy ogłoszenie gminy sąsiedniej i wniosek pośrednika zostaną opublikowane lub złożone tego samego dnia, pierwszeństwo ma gmina sąsiednia.

W jaki sposób ma być weryfikowane prawo do zakupu paliwa stałego w preferencyjnej cenie przez gminy sąsiednie lub prywatnych pośredników węglowych?

Gminy sąsiednie i pośrednicy będą prowadzili sprzedaż na podstawie oryginałów zaświadczeń (wydanych przez wójta), które mieszkańcy danej gminy im przedłożą. Pośrednicy, którzy dokonywaliby sprzedaży na preferencyjnych warunkach, nie pobierając zaświadczeń, będą zobowiązani do zapłacenia kary (5000 zł za każdą sprzedaż bez pobrania zaświadczenia).

Czy podmiot wprowadzający węgiel do obrotu może zapewnić jego transport do gminy?

Przepisy ustawy nie wykluczają takiej możliwości, jednak wybór sposobu transportu i opłacenie jego kosztu leży po stronie gmin. Do ceny maksymalnej 1500 zł brutto nie wlicza się kosztów transportu paliwa stałego z miejsca składowania przez podmiot wprowadzający do obrotu do miejsca jego składowania przez gminę. Warunki tego transportu powinny zostać określone w umowie między gminą a podmiotem wprowadzającym do obrotu (przy czym cena transportu powinna mieć charakter rynkowy).

Kto zagwarantuje jakość węgla? Co ma zrobić gmina, jeśli na przykład będą problemy ze spalaniem lub awarie pieców.

Węgiel jest dobrej jakości. Ten z importu pochodzi od sprawdzonych dostawców, ma odpowiednie certyfikaty, a jego jakość jest weryfikowana zarówno w kraju pochodzenia, jak i przy odbiorze w kraju. Nie ma więc możliwości, by były problemy z jego spalaniem. Do umowy między gminą a podmiotem wprowadzającym do obrotu dołącza się kopię najbardziej aktualnego certyfikatu jakości potwierdzającego parametry jakościowe paliwa stałego. Ewentualne reklamacje gmina może kierować do podmiotu wprowadzającego. Natomiast do gminy trafiać mogą ewentualne reklamacje gospodarstw domowych.

Ile pośredniczących podmiotów węglowych może być na terenie gminy?

Może być to jeden lub kilka takich podmiotów (muszą one jednak działać w porozumieniu i współpracować ze sobą). Podmiot wprowadzający do obrotu, który zawarł umowę z innym podmiotem lub podmiotami, powinien poinformować gminę pisemnie o ich firmach i siedzibach. Dodatkowo gmina informuje o tym w Biuletynie Informacji Publicznej.

Co zrobić w przypadku braku odpowiedniego wyposażenia placu?

Ustawa daje w takiej sytuacji kilka możliwości.

Po pierwsze, różnica między określoną w umowie z podmiotem wprowadzającym do obrotu ceną zakupu paliwa stałego przez gminę (1500 zł brutto za tonę) a ceną sprzedaży tego paliwa stałego w ramach zakupu preferencyjnego (2000 zł brutto za tonę) jest dochodem gminy. Dochód ten może zostać przeznaczony na nabycie odpowiednich urządzeń lub wynajem placu.

Po drugie, gminy mogą dokonywać wspólnego zakupu paliwa stałego w ramach umowy zawartej między gminami. W umowie tej należy określić, na terenie której gminy paliwo stałe będzie składowane lub wydawane oraz podział zadań między organami gmin będących stroną tej umowy. W związku z powyższym ewentualne braki sprzętowe mogą być eliminowane w ramach wzajemnej współpracy między gminami.

Po trzecie, gminy mogą prowadzić sprzedaż w ramach umowy z innym podmiotem, którym może być np. prywatny przedsiębiorca prowadzący skład węglowy i posiadający przedmiotową infrastrukturę.

W jaki sposób ma przebiegać rozliczenie sprzedaży na gruncie podatku akcyzowego oraz VAT?

Gminy (oraz podmioty, przy pomocy których gmina będzie prowadziła sprzedaż węgla) są wyłączone ze stosowania przepisów akcyzowych. Gmina lub upoważnione przez nią podmioty w związku ze sprzedażą węgla nie będą musiały:

- uzyskiwać od nabywców węgla (finalnych nabywców węglowych będących gospodarstwami domowymi) oświadczeń o przeznaczeniu węgla na cele uprawniające do zwolnienia,
- nie będą musiały weryfikować danych nabywców węgla będących osobami fizycznymi, aby zastosować zwolnienie od akcyzy (osoby fizyczne nie muszą okazywać dokumentów w celu potwierdzenia tożsamości),
- składać deklaracji akcyzowych (za miesięczny lub kwartalny okres rozliczeniowy) z tytułu dokonanej sprzedaży węgla gospodarstwom domowym,
- prowadzić ewidencji wyrobów węglowych dla potrzeb podatku akcyzowego z tytułu sprzedaży węgla gospodarstwom domowym,
- rejestrować się dla potrzeb podatku akcyzowego jako pośredniczące podmioty węglowe (gmina będzie uważana za finalnego nabywcę węglowego, który na podstawie art. 163e ustawy o podatku akcyzowym będzie dokonywał zwolnionej od akcyzy sprzedaży na rzecz gospodarstwa domowego).

W zakresie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług obowiązują zasady ogólne, przy czym Minister Finansów prowadzi prace nad rozporządzeniem, które zwolni gminy z obowiązku ewidencjonowania przy zastosowaniu kas rejestrujących sprzedaży węgla kamiennego dokonywanej przez gminę w ramach zakupu preferencyjnego. Zakłada się, że rozporządzenie wejdzie w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 lipca 2022 r.

Jak sprzedaż węgla będzie wpływać na tzw. prewspółczynnik VAT?

Zastosowanie przepisów o prewspółczynniku poprzedza stosowanie regulacji przewidujących dokonywanie bezpośredniej alokacji podatku naliczonego. Zatem w przypadku gdy zasadniczo jest możliwe przyporządkowywanie zakupu (węgla) do sprzedaży na rzecz innych podmiotów, tj. istnieje możliwość bezpośredniej alokacji nabycia konkretnego towaru do realizacji czynności opodatkowanych VAT, przepisy dotyczące tzw. prewspółczynnika nie będą miały zastosowania. Jednocześnie, skoro istnieje związek nabycia towaru z wykonywaniem czynności opodatkowanych zastosowanie ma podstawowa zasada odliczenia VAT.

Jednocześnie jeżeli podatnik nie będzie mógł dokonać alokacji bezpośredniej a zakup posłuży poza działalnością opodatkowaną również czynnościom pozostającym poza VAT odliczenie będzie dokonywane według ustalonego prewspółczynnika proporcji.

Z drugiej strony sprzedaż węgla przez gminy na rzecz mieszkańców w ciągu roku wpłynie na wzrost kwot uzyskiwanych przez gminę z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (opodatkowanej). Poziom sprzedaży opodatkowanej w gminach, w szczególności powinien przełożyć się na wzrost stosowanego przez gminy prewspółczynnika. Zwiększenie sprzedaży opodatkowanej VAT będzie oznaczało zatem wzrost kwot VAT, które będą mogły podlegać odliczeniu przy zastosowaniu prewspółczynnika proporcji.

W przypadku, gdy gmina ma ustalony prewspółczynnik dla odliczeń podatku naliczonego i w związku z wykonywaniem ww. czynności opodatkowanych prewspółczynnik ten okaże się niereprezentatywny może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego o ustalenie nowego prewspółczynnika według prognozy w oparciu o dostępne dane.

Czy będzie wprowadzony ujednolicony wzór wniosku o zakup węgla, jaki mieszkańcy mieli by składać do gmin?

Nie. Ustawa nie określa wzoru wniosku o zakup węgla.

Na składzie węgla w danej miejscowości jest zapas surowca energetycznego, który mógłby być już sprzedawany na zasadach ustalonych w ustawie? Czy węgiel ten może zostać sprzedany w ramach ustawy o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe?

Tak, w sytuacji gdy węgiel został zakupiony od podmiotu wprowadzającego do obrotu, będzie on mógł zostać sprzedany na podstawie przepisów ustawy.

W gminie kilka podmiotów wyraża chęć przystąpienia do sprzedaży węgla. Który z nich ma pierwszeństwo? Czy sprzedaż może prowadzić każdy z nich równocześnie?

W gminie co do zasady może być jeden taki podmiot – jeśli ma ich być kilka, muszą działać w porozumieniu.

Pierwszeństwo ma ten podmiot, który dokonał pierwszy zgłoszenia (art. 33 ust. 5 ustawy). Sprzedaż może prowadzić wyłącznie jeden inny podmiot lub grupa podmiotów współpracujących ze sobą (art. 4 ust. 3 pkt 2 projektu). Warunkiem jej prowadzenia jest zawarcie z takim podmiotem lub grupą podmiotów umowy przez podmiot wprowadzający do obrotu. W przypadku gdy z pierwszym wg kolejności zgłoszenia podmiotem nie zostanie zawarta umowa (np. z uwagi na wątpliwości w zakresie jego wiarygodności), do ustaleń w zakresie zawarcia umowy z podmiotem wprowadzającym do obrotu może przystąpić kolejny podmiot.

Co to znaczy, że węgiel odparowuje i zmniejsza przy tym swoją objętość? Składy węgla wskazują, że jest to zjawisko powszechne i należy brać to pod uwagę ubytek ok. 3%. Jak to rozliczyć?

Tak, występuje takie zjawisko – to naturalne.

W czasie realizacji transportu i składowania węgla występują naturalne ubytki. Wielkość 3% dotyczy najbardziej niekorzystnych warunków przy transporcie takich jak: sortyment (im mniejsze ziarna tym większe ubytki masy), odległość transportu, środki zabezpieczające przed wywiewaniem). Koszt ubytków może zostać pokryty dzięki różnicy cenowej między zakupem a sprzedażą węgla.

Ustawa wskazuje, że gdy gospodarstwo domowe nie wystąpiło wcześniej o wypłatę dodatku węglowego, jest w nim mowa, że wówczas należy dokonać weryfikacji wniosku o zakup w szczególności w zakresie zgłoszenia lub wpisania głównego źródła ogrzewania w centralnej ewidencji emisyjności budynków. W CEEB zaznacza się źródła zainstalowane i eksploatowane, a nie zaznacza się jakie jest główne źródło ogrzewania. Czy wobec tego, jeżeli w CEEB mieszkaniec ma zaznaczone dwa eksploatowane źródła ogrzewania to powinien we wniosku o preferencyjny zakup węgla zaznaczyć, które z dwóch źródeł ogrzewania jest główne?

Weryfikacja powinna dotyczyć kryteriów, które byłby badane przy ustalaniu uprawnienia do dodatku węglowego, gdyż zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy, do dokonania zakupu preferencyjnego jest uprawniona osoba fizyczna w gospodarstwie domowym, która spełnia warunki uprawniające do dodatku węglowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym. Gospodarstwo jest wiec obowiązane wskazać, które źródło ogrzewania jest źródłem głównym.

Czy gospodarstwa domowe które złożyły deklarację CEEB lub jej korektę po 11 sierpnia 2022 roku uprawnione są do zakupu paliwa stałego na preferencyjnych warunkach?

Uprawnienie do zakupu paliwa stałego na preferencyjnych warunkach jest pochodną istnienia uprawnienia do dodatku węglowego. Do dodatku węglowego jest uprawnione wyłącznie gospodarstwo domowe, które złożyło deklarację do CEEB do 11 sierpnia 2022 r.

Jaka powinna być data rozpatrywania wniosku o zakup węgla przez wójta? W jaki sposób ma się kończyć procedura weryfikacji wniosku? Wydanie zaświadczenia, decyzji, postanowienia?

Wniosek powinien być rozpatrzony niezwłocznie.

Ustawa nie określa terminu na rozpatrzenie wniosku o zakup. Wychodząc naprzeciw potrzebom mieszkańców, zakłada się, że będą one rozpatrywane niezwłocznie. Ustawa nie przewiduje szczególnych regulacji w zakresie obowiązku wydania decyzji bądź postanowienia.

Zgodnie z art. 10 projektu ustawy, do wniosku dołączone będzie oświadczenie, czy i w jaki sposób Gmina będzie weryfikować prawdziwość tego oświadczenia?

Gmina nie ma obowiązku badania prawdziwości oświadczenia. Jednak w sytuacji, gdyby gmina posiadała informacje tym, że oświadczenie nie odpowiada prawdzie, powinna zawiadomić odpowiednie organy.

Kto będzie zobowiązany do dokonania rozliczeń z US z tyt. podatku VAT należnego ze sprzedaży węgla? Gmina czy lokalny przedsiębiorca?

W przypadku gdy gmina zamieści na swoim BIP informację o zamiarze dokonania zakupu węgla, będzie ona stroną umów sprzedaży węgla na rzecz mieszkańców (mimo zaangażowania podwykonawców, np. lokalnych przedsiębiorców). Oznacza to, że gmina będzie zobowiązania do rozliczenia podatku VAT należnego z tytułu sprzedaży węgla. Lokalny przedsiębiorca będzie zaś musiał rozliczyć VAT w swoim zakresie, np. w odniesieniu do wynagrodzenia otrzymanego od gminy za wykonaną usługę związaną z czynnościami wykonywanymi na rzecz gminy.