Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zamawiający mają pretekst do odstąpienia od umowy

Leszek Mokosa
inforCMS
Inwestorzy - korzystając z uprawnienia, jakie daje im prawo zamówień publicznych - odstępują od umowy, powołując się na brak interesu publicznego w jej wykonaniu.

Artykuł 145 ust. 1 prawa zamówień publicznych (p.z.p.) stanowi, że w razie zaistnienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, zamawiający może, na dowolnym etapie realizacji umowy odstąpić od niej w terminie 30 dni od powzięcia wiadomości o tych okolicznościach. Wykonawca może wówczas żądać wyłącznie wynagrodzenia należnego z tytułu wykonania części umowy. Omawiany tryb odstąpienia od umowy może być i bywa często nadużywany przez inwestorów, dla których brak interesu publicznego stał się wygodnym tłumaczeniem odstąpienia od umowy, której realizacja z różnych przyczyn stała się niewygodna.

Trzy przesłanki występują łącznie

Warunkiem skorzystania z trybu wskazanego w art. 145 ust. 1 p.z.p. jest łączne zaistnienie trzech przesłanek.

Pierwsza przesłanka to istotna zmiana okoliczności w porównaniu ze stanem w dniu zawierania umowy powodująca brak interesu publicznego w wykonywaniu umowy. Musi to być zmiana okoliczności, czyli sytuacji zewnętrznej w odniesieniu do zamawiającego. Zmiana ta może być następstwem okoliczności o charakterze faktycznym (np. konieczność przekazania środków na cele likwidacji klęski żywiołowej) albo prawnym (np. uchylenie przepisów nakładających na inwestora obowiązek remontu określonej kategorii dóbr). Nie może to być zatem wyłącznie przesłanka w postaci zmiany zapatrywań zamawiającego na celowość dalszego wykonywania umowy. Nie można dopuścić do przerwania realizacji kontraktu tylko dlatego, że zmienia się polityka inwestycyjna w gminie w bezpośrednim związku ze zmianami w jej organach (wyrok SN z 10 kwietnia 2003 r., III CKN 1320/00). Ewentualne zmiany w obrębie hierarchii zadań inwestycyjnych lub inne zmiany o charakterze preferencyjnym towarzyszące niefrasobliwej polityce inwestycyjnej nie stanowią należytej przesłanki. W szczególności rozmaitych odcinkowych interesów organów zarządzających nie powinno się utożsamiać automatycznie ze zbiorowym interesem publicznym i nie mogą one usprawiedliwiać odstępowania od ogólnej zasady pacta sunt serwanta (R. Szostak, komentarz do art. 145 p.z.p., system LEX.). Ponadto samo określenie istotna wskazuje na zmiany znaczące, a zarazem posiadające szczególny charakter, nie mogą to być zmiany okoliczności objęte zwykłym ryzykiem gospodarczym. Niestety, zarówno literatura, jak i przepisy prawa nie formułują jednolitej definicji interesu publicznego, poprzestając jedynie na wskazywaniu przypadków, które interes publiczny wykluczają. Generalnie niecelowość wykonywania określonej umowy powinna być ustalana w świetle zadań publicznych realizowanych przez wybrane kategorie zamawiających, należy jednak pamiętać, że interes podmiotu zamawiającego nie zawsze jest tożsamy z interesem publicznym. Dyskusyjne jest, czy niezawinione przez inwestora wstrzymanie źródeł finansowania może być utożsamiane z przyczyną wywołującą brak interesu publicznego w dalszej kontynuacji inwestycji.

Druga przesłanka to brak możliwości przewidzenia, czyli nadzwyczajność zmiany okoliczności powodująca, iż profesjonalnemu podmiotowi występującemu w charakterze zamawiającego nie można postawić zarzutu nienależytej oceny sytuacji w chwili zawierania umowy. Brak możliwości przewidywania to nie tylko obiektywna absolutna nieprzewidywalność określonej kategorii zdarzeń, lecz głównie następstw tych zdarzeń dla umowy o zamówienie publiczne, dlatego też faktyczna możność przewidywania winna być analizowana z punktu widzenia aktów staranności wymaganej od profesjonalnego uczestnika obrotu prawnego.

Trzecia przesłanka to dokonanie odstąpienia w okresie 30 dni od dnia powzięcia wiadomości, przy czym przez dzień powzięcia wiadomości należy także rozumieć dzień, w którym zamawiający przy zachowaniu należytej staranności winien powziąć wiadomość o zmianie okoliczności. Termin ten jest terminem zawitym.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Konsekwencje trybu odstąpienia

Trzeba wskazać, iż omawiany tryb charakteryzuje się wyjątkową asymetrią praw i obowiązków stron umowy przemawiającą na korzyść zamawiającego. Tryb ten stanowi zasadnicze odstępstwo od generalnej zasady kodeksu cywilnego, która uzależnia uprawnienie do odstąpienia przez jedną ze stron umowy od faktu jej niewykonania lub nienależytego wykonania przez kontrahenta. Skorzystanie z prawa odstąpienia przysługuje tylko zamawiającemu oraz nie podlega ścieżce odwoławczej wymienionej w art. 180-198 p.z.p., bowiem dotyczy ona wcześniejszych faz postępowania. Ponadto zamawiający wyposażony został w atrybut samodzielnej oceny - bez konieczności szczegółowego uzasadniania tego wykonawcy - czy w danej sytuacji faktycznie występuje brak interesu publicznego. Oczywiście trudno zanegować fakt, iż preferencje dla zamawiającego w pewnym zakresie uzasadnia fakt, iż to on jest podmiotem realizującym zadania publiczne, a zatem do jego zadań należy także ochrona interesu publicznego przed ponoszeniem wydatków na zbędne inwestycje. Jednakże skala preferencji sprawia, iż mamy do czynienia z bardzo poważnym odstępstwem od elementarnej z punktu widzenia prawa cywilnego zasady równoprawności stron umowy. Wykonawcy w takich sytuacjach powinni samodzielnie podjąć próbę badania zasadności odstąpienia oraz domagać się od zamawiającego przynajmniej podstawowego uzasadnienia, dlaczego uznał niecelowość dalszego wykonywania umowy.

Fakt, iż przepisy ustawy nie nakładają obowiązku szczegółowego uzasadnienia, nie oznacza, iż nie powinno to stać się dobrą praktyką podmiotów gospodarujących środkami publicznymi. W przypadku gdy wykonawca wykaże, iż odstąpienia dokonano, łamiąc art. 145 p.z.p., przysługuje mu prawo domagania się dalszej realizacji umowy przez zamawiającego, będące konsekwencją uznania odstąpienia za nieskuteczne. Prawo to może być dochodzone w trybie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Niezależnie od tego, w razie uznania skuteczności odstąpienia wykonawcy służy roszczenie o naprawienie szkody zgodnie z art. 471 kodeksu cywilnego. Należy także wspomnieć o możliwości złożenia wniosku do prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o wszczęcie kontroli legalności odstąpienia rozumianego jako zmiana w umowie dokonana wbrew przepisom ustawy - art. 200 ust. 1 pkt 4 prawa zamówień - co skutkuje nałożeniem na zamawiającego kary pieniężnej. Nadto prezes Urzędu może, zgodnie z art. 146 ust. 2 pkt 3 p.z.p., wystąpić o stwierdzenie nieważności zmian umowy dokonanych z naruszeniem art. 144 ust. 1.

Inne przypadki odstąpienia

Artykuł 145 p.z.p. normuje szczególny tryb odstąpienia od zamówienia publicznego przez inwestora, co nie wyklucza możliwości odstąpienia wynikających z kodeksu cywilnego. W uzasadnieniu wyroku z 10 kwietnia 2003 r., III CKN 1320/00, OSNC 2004 nr 7-8, poz. 12 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że odstąpienie od umowy w sprawie zamówienia publicznego należy badać w płaszczyźnie przesłanek wskazanych w k.c. z wyjątkiem odstąpienia w trybie art. 77 (...) Ponieważ obecnie obowiązujące przepisy prawa zamówień wyrażają identyczną normę (...) pogląd Sądu Najwyższego zachowuje pełną aktualność (W. Dzierżanowski, J. Jeżykowski, M. Stachowiak komentarz do art. 145 p.z.p. system LEX 2007).

PRZYKŁAD

BRAK PIENIĘDZY NA REALIZACJĘ INWESTYCJI

W przypadku niemożności świadczenia Sąd Najwyższy wskazał, iż brak pieniędzy na realizację rozpoczętej inwestycji nie może być kwalifikowany w kategoriach niemożności świadczenia w rozumieniu art. 493 k.c. Przejściowy z natury brak środków kwalifikować można co najwyżej jako tzw. zły stan majątkowy, którego nie wolno jednak utożsamiać nie tylko z niemożliwością świadczenia, ale nawet z niewypłacalnością dłużnika (III CKN 1320/00). Wyrok ten wskazuje, iż inwestor, powołując się na wstrzymanie środków, powinien czynić to z najwyższą ostrożnością, a nadto wykazać, że wstrzymanie to ma nieodwołalny charakter, co w sposób oczywisty rzutuje na politykę inwestycyjną, której elementem jest realizowana umowa.

LESZEK MOKOSA

główny specjalista do spraw prawnohandlowych Mostostal Warszawa

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

Art. 145 ust. 1 ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 164, poz. 1163 ze zm.).

Art. 471 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

 

Reklama
Zaktualizuj swoją wiedzę z naszymi publikacjami i szkoleniami
Źródło: GP
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Księgowość budżetowa
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    MI: wartość wniosków o dofinansowanie przewozów autobusowych to 773 mln zł

    Samorządy złożyły wnioski o uruchomienie w tym roku, w całym kraju 6347 nowych linii autobusowych z dofinansowaniem z rządowego Funduszu rozwoju przewozów autobusowych (FRPA); wartość wniosków to 773 mln zł - przekazał wiceminister infrastruktury Rafał Weber.

    Darmowe laptopy dla czwartoklasistów będą miały zabezpieczenie przed odsprzedażą w postaci .... wygrawerowanego orła w koronie

    Jesienią 370 tys. uczniów czwartych klas szkół podstawowych otrzyma na własność komputery. W przestrzeni medialnej podnoszono, że niektórzy rodzice mogą próbować je nielegalnie odsprzedać.

    Zapisy w umowie o łącznej wysokości kar umownych

    W trakcie kontroli regionalna izba obrachunkowa zarzuciła jednostce, że w kilku umowach zawartych z wykonawcami nie ujęto łącznej maksymalnej wysokości kar umownych, których może dochodzić powiat lub wykonawca. Umowy te zostały już wykonane i nie było problemów z umowami czy też terminowością. Czy taki zarzut jest słuszny?

    Korekta dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2022 r. w jednostkach pomocy społecznej

    Dnia 31 marca 2023 r. mija termin wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego za poprzedni rok kalendarzowy. Obowiązkiem pracodawcy jest nie tylko ustalenie, kto powinien otrzymać to świadczenie, ale także prawidłowe obliczenie jego wysokości, a w przypadku błędnego naliczenia - dokonanie poprawnej korekty.

    Przepracowanie części dnia a zwolnienie lekarskie

    Zdarza się, że w trakcie swojej dniówki pracownik zwalnia się z pracy z powodu złego samopoczucia i udaje się do lekarza. Następnie wpływa do pracodawcy zwolnienie lekarskie na okres, którego pierwszym dniem jest ten w części przepracowany. 

    Mieszkańcy małych gmin i dużych miast powinni mieć te same możliwości

    Mamy aspiracje, aby mieszkańcy zarówno mniejszych miejscowości, jak i dużych miast mieli te same możliwości, aby mogli korzystać w równym stopniu z środków rządowych, samorządowych i europejskich – powiedział w piątek minister funduszy i polityki regionalnej Grzegorz Puda.

    RIO o klasyfikacji dochodów gmin za zakwaterowanie uchodźców z Ukrainy

    Dochody uzyskiwane przez gminy z tytułu opłat za zakwaterowanie, które od niedawna dokonują uchodźcy z Ukrainy należy klasyfikować w dziale 853 - wskazała w stanowisku RIO w Szczecinie. Izba zwróciła uwagę, że w rozporządzeniu MF brakuje dedykowanej klasyfikacji budżetowej

    Od 21 marca 2023 r. nowe zasady prowadzenia akt pracowniczych

    W Dzienniku Ustaw opublikowano nowelizację rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej. Dotyczy dokumentów na temat przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników oraz wprowadzenia informacji o pracy zdalnej.

    Czy klauzula waloryzacyjna ma zastosowanie do umów o zamówienia publiczne poniżej 130 000 zł zawieranych na dłużej niż 6 miesięcy?

    Czy waloryzacja w umowach z terminem przekraczającym 6 miesięcy wprowadzona od 10 listopada 2022 r. ustawą z 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców dotyczy również postępowań poniżej 130 000 zł, jeżeli umowy zawierane są na okres przekraczający 6 miesięcy?

    Jaki wymiar urlopu wypoczynkowego po zmianie pracodawcy?

    Od 01.03.2023 r. będziemy zatrudniać osobę na stanowisku woźnego w wymiarze 3/4 etatu ze stażem 23 lat pracy. Osoba ta dotychczas pracowała w Służbie Więziennej (do dnia 20.01.2023 r.).

    Czy należy się dodatek stażowy w dodatkowym miejscu zatrudnieniu nauczyciela

    Jesteśmy szkołą podstawową państwową (organ prowadzący Urząd Miasta). Zatrudniliśmy nauczyciela z dwudziestoletnim stażem pracy na 1/2 etatu. Ten sam nauczyciel jest zatrudniony w innej szkole podstawowej w naszym mieście na pełny etat. Nauczyciel przedstawił nam świadectwa pracy. Na podstawie tych samych świadectw pracy otrzymuje dodatek w szkole podstawowej, w której jest zatrudniony na cały etat. Czy należy mu się dodatek za staż pracy?

    Kiedy płatnika nie wiążą wnioski złożone przez podatnika

    Proszę o informację dot. interpretacji z art. 31a pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: "Po ustaniu stosunku prawnego stanowiącego podstawę dokonywania przez płatnika świadczeń podatnikowi, płatnik przy obliczaniu zaliczki pomija oświadczenia i wnioski złożone uprzednio przez podatnika, z wyjątkiem wniosków, o których mowa w art. 32 ust. 6 i 8 oraz art. 41 ust. 11.

    Czy w przypadku sprzedaży węgla przez gminę trzeba prowadzić ewidencję z wykorzystaniem konta 330

    Gmina zleciła na podstawie umów sprzedaż "preferencyjnego" węgla przedsiębiorstwom i spółkom działającym na terenie Gminy. Czy w ww. przypadku gmina powinna prowadzić ewidencję magazynową (konto 330 "Towary") i ewidencję sprzedaży węgla?

    Poszerzenie przez wójta katalogu przesłanek przyznania dodatku specjalnego do wynagrodzeń pracowników

    Wójt gminy w drodze zarządzenia wewnętrznego postanowił, że pracownikom urzędu gminy, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, mogą być przyznawane dodatki specjalne do wynagrodzeń "w innych uzasadnionych sytuacjach, niż wskazane w ustawie o pracownikach samorządowych". Na podstawie tego zarządzenia dodatki specjalne były przyznawane pracownikom m.in. z tytułu "pracy w uciążliwych warunkach, w tym z narażeniem na ciągły stres", "szczególne osiągnięcia w pracy" lub bez żadnego dodatkowego uzasadnienia.

    Świadczenia pomocy zdrowotnej dla nauczycieli. Jak ustalić?

    Rada gminy nie określiła rodzaju świadczeń przyznawanych w ramach pomocy zdrowotnej dla nauczycieli oraz warunków i trybu ich przyznawania. Przy braku tej uchwały nie zaplanowała w budżecie gminy wydatków na ten cel.

    Jak rozliczyć godziny ponadwymiarowe nauczyciela, który przebywa na zwolnieniu lekarskim?

    Jak rozliczyć godziny ponadwymiarowe nauczyciela, który przebywa na zwolnieniu lekarskim? Jakie przepisy mają zastosowanie w przypadku, w którym nauczyciel zatrudniony jest w szkole prowadzonej przez gminę?

    Nieruchomości szkolne a podatek od nieruchomości

    Ustawodawca podatkowy przyznaje placówkom oświatowym preferencje w podatku od nieruchomości. 

    Odliczenie VAT od wydatków gminy na zakup autobusów

    Czy gmina ma prawo do odliczenia pełnej wysokości podatku naliczonego z tytułu nabycia autobusów niskoemisyjnych w przypadku, gdy te na podstawie umowy najmu będą później wykorzystywane przez spółkę gminną powołaną do realizacji zadań z zakresu transportu publicznego?

    Zmiany: urlopy, szkolenia, elastyczny czas pracy [Ostateczna wersja nowelizacji kodeksu pracy]

    Nowelizacja wdraża dwie unijne dyrektywy. Nowe przepisy regulują m.in. urlopy i czas pracy, w tym urlop rodzicielski, do którego pracownicy będą mieli indywidualne prawo.

    Program "Ochrona Zabytków". Dofinansowanie 200 mln zł

    Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosiło drugi nabór w programie Ochrona Zabytków.

    PUE ZUS: Kalkulator do wyliczenia wysokości emerytury w 2023 r.

    Na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS można samodzielnie wykonać symulację wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego, przyznawanego na nowych zasadach. Symulacja pozwala na wykonanie obliczeń tym osobą, które chcą sprawdzić jakie świadczenie by otrzymały, gdyby przechodziły na emeryturę w bieżącym roku.

    ZUS: Co się dzieje ze środkami zapisanymi na subkoncie w ZUS w razie śmierci ubezpieczonego

    Środki zapisane na subkoncie w ZUS podlegają podziałowi i wypłacie w razie m. in. śmierci ubezpieczonego. Tak, jak to ma miejsce w przypadku środków zgromadzonych na rachunku w OFE - poinformował PAP rzecznik ZUS Paweł Żebrowski.

    Podwyżki pensji w RIO o 300 zł - 1130 zł [wyrównanie od 1 stycznia 2023 r.]

    Od 300 zł do ponad 1,1 tys. zł wzrosną stawki wynagrodzenia zasadniczego pracowników regionalnych izb obrachunkowych nieobjętych tzw. systemem mnożnikowym – przewiduje projekt nowego rozporządzenia. Podwyżki mają nastąpić z wyrównaniem od 1 stycznia 2023 r.

    MF: Zasady wykorzystania i zwrotu przez samorządy odsetek z Funduszu Pomocy

    Ministerstwo finansów wyjaśniło, że jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek zwrócić niewykorzystane odsetki ze środków Funduszu Pomocy na rachunek właściwego wojewody. Zasada ta nie dotyczy odsetek od środków przeznaczonych na zadania oświatowe.

    Nagrody specjalne dla pracowników pomocy społecznej [Nowelizacja, zmiany]

    Nagrody za wybitne, nowatorskie rozwiązania w zakresie pomocy społecznej dla np. pracowników socjalnych minister będzie mógł przyznać sam z własnej inicjatywy, bez wniosku ze strony np. organów administracji samorządowej - zakłada projekt nowelizacji rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie przyznawania nagród specjalnych w zakresie pomocy społecznej.