Nowe kompetencje Prokuratorii Generalnej RP od 2017 roku

Każda czynność prawna: przetarg, czy kontrakt rządowy o wartości ponad 100 mln zł będzie wymagał opinii Prokuratorii Generalnej RP - takie rozwiązanie zakładała projekt ustawy opracowany przez rząd - mówi PAP prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa prof. Leszek Bosek.

"W myśl nowych przepisów nastąpi przekształcenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej. Podejmie ona dodatkowe obowiązki i przyjmie dodatkową odpowiedzialność" - powiedział prezes Bosek. Zgodnie z projektem ustawy od 1 stycznia 2017 roku zadania Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa przejmuje Prokuratoria Generalna.

Projekt ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej przygotował rząd. Nowe przepisy mają zastąpić ustawę o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa z 2005 r.

Reforma ma związek z planowaną przez rząd likwidacją Ministerstwa Skarbu Państwa. Zgodnie z projektowaną ustawą utworzona zostanie Prokuratoria Generalna RP, która będzie zastępowała państwo polskie - w tym Skarb Państwa, organy administracji rządowej, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, w postępowaniach przed sądami (powszechnymi, administracyjnymi, Sądem Najwyższym), trybunałami i innymi organami orzekającymi- ma im też zapewnić dostęp do fachowej obsługi prawnej. Prokuratoria Generalna ma zastępować przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym określone w ustawie osoby prawne, inne niż Skarb Państwa.

Polecamy: Poradnik Rachunkowości Budżetowej

Polecamy: VAT w samorządach

Jak wyjaśnił prezes Bosek, celem ustawy jest dalsza konsolidacja i profesjonalizacja zastępstwa procesowego, a więc zastępstwa Skarbu Państwa i innych podmiotów dysponujących mieniem państwowym: państwowych osób prawnych, osób prawnych z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych.

"Zastępstwo ma dotyczyć najważniejszych spraw: największych ze względu na wartość przedmiotu sporu lub szczególnie skomplikowanych. Sprawy, które są pozornie małe mogą rodzić bardzo istotne ryzyko dla państwa, ich określone rozstrzygnięcie może kształtować orzecznictwo niekorzystne dla praw lub interesów Rzeczypospolitej Polskiej " - wyjaśnił prezes. Zastępstwo ma być nie tylko przed sądami w Polsce, ale także przed arbitrażami i w sprawach międzynarodowych.

"Istotną nowością tej ustawy jest to, że polskie państwo uzyska fachową informację prawną o ryzykach prawnych przed dokonaniem największych czynności prawnych, których wartość przedmiotu sprawy przekracza 100 mln zł. Prokuratoria będzie te transakcje opiniować obligatoryjnie. Dotyczyć to ma podmiotów reprezentujących Skarb Państwa, ale nie spółek, czy państwowych osób prawnych. Przykładowo, jeżeli ministerstwo dokonuje istotnego zamówienia informatycznego, i jego wartość będzie przekraczać 100 mln zł - to wówczas taka transakcja powinna być zaopiniowana przez Prokuratorię. Jest to opinia, która z natury rzeczy nie będzie wiążąca, ale uczytelni znaczenie pewnych klauzul i okoliczności oraz uczuli na pewne ryzyka, które mogą się wiązać z projektem umowy, który może nie być doskonały. W ten sposób zmniejszy się ryzyko następczych sporów kontraktowych" - podkreślił Bosek.

Jeśli organizowany będzie przetarg na infrastrukturę drogową albo nowe samoloty, którego wartość przekroczy 100 mln zł - wówczas Prokuratoria Generalna będzie musiała wyrazić swoją opinię. Przepis nie znajdzie zastosowania do aktów korporacyjnych, np. uchwał spółek z udziałem Skarbu Państwa.

W projekcie ustawy pozostawiono utrzymany przepis znany z ustawy o Prokuratorii Generalnej skarbu Państwa z 2005 r., zgodnie z którym Prokuratoria Generalna nie może odmówić wydania opinii prawnej, jeśli wartość sprawy przekracza 1 mln zł. Dotyczy to sytuacji, w której o opinię zwróci się podmiot reprezentujący Skarb Państwa np. m.in. minister, czy wyodrębniona agenda nieposiadająca odrębnej osobowości prawnej.

Kolejną nowością będzie wykonywanie zastępstwa procesowego przez Prokuratorię Generalną państwowych osób prawnych w sprawach o wartości powyżej 5 mln zł.

"Wartość 5 mln zł w ustawie dotyczy przedmiotu sporu z udziałem państwowej osoby prawnej oraz osoby prawnej z udziałem Skarbu Państwa lub z udziałem państwowych osób prawnych. Nie dotyczy to postępowań sądowo-administracyjnych, ani Skarbu Państwa, bo Prokuratoria prowadzi obowiązkowo wszystkie sprawy z udziałem Skarbu Państwa w sądach okręgowych, apelacyjnych i przed Sądem Najwyższym, a dodatkowo będzie mogła prowadzić na wniosek właściwego organu także przed sądem administracyjnym" - tłumaczył.

Zgodnie z projektem, obowiązkowe zastępstwo procesowe Prokuratorii Generalnej będzie wykonywane we wszystkich sprawach z udziałem Skarbu Państwa, które będą rozpoznawane przez sądy okręgowe w pierwszej instancji i będzie ono wykonywane do czasu zakończenia sprawy. "Oznacza to, że Prokuratoria Generalna będzie wykonywać – co do zasady – zastępstwo procesowe w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł. Natomiast w przypadku osób prawnych, Prokuratoria będzie wykonywać zastępstwo tylko w największych sprawach, co do zasady powyżej 5 mln" - powiedział. Dodał, że specjalne rozporządzenie Rady Ministrów będzie wymieniać państwowe osoby prawne, których zastępstwo Prokuratoria Generalna będzie wykonywać, w tym także przed Sądem Najwyższym.

W związku z likwidacją Ministerstwa Skarbu Państwa i przekazaniem zarządzania mieniem państwowym w ręce prezesa Rady Ministrów, zgodnie z nową ustawą nadzór nad Prokuratorią będzie pozostawał także w rękach prezesa Rady Ministrów.

"Założeniem ustawy jest to, aby Prokuratoria tworzyła zaplecze prawne i doradcze dla Prezesa Rady Ministrów w szczególności w sprawach dotyczących ochrony praw i interesów majątkowych państwa polskiego. Prokuratoria podejmie odpowiedzialne zadanie informowania, doradzania i sporządzania raportów, analiz i oceniania pewnych czynności cywilnoprawnych. Przede wszystkim umów. Ale także innych czynności, które mogą mieć znaczenie dla stanu majątku państwowego" - powiedział.

Dodał, że dotychczas Prokuratoria głównie współpracowała z Ministerstwem Skarbu Państwa. I też w ministerstwie skupione były kompetencje dotyczące ewidencji majątku i kontroli czynności rozporządzających mieniem. "Konsolidacja kompetencji dotyczących wykonywania uprawnień Skarbu Państwa w rękach pani premier jest ogólnym założeniem odrębnej systemowej ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Prokuratoria będzie wspierać wykonywanie tych uprawnień, informować o ryzykach i skutkach czynności cywilnoprawnych " - wyjaśnił prezes.

Ponadto Prokuratoria będzie mogła rozstrzygać wątpliwości odnośnie podmiotu reprezentującego Skarb Państwa, który ma zarządzać określonym składnikiem mienia. Chodzi o sytuacje, w których nie jest do końca jasne, np. który urząd powinien administrować nieruchomością.

"Ustawa tworzy możliwości prowadzenia i uczestniczenia w negocjacjach oraz w mediacjach, powołuje też Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej. Sąd będzie rozstrzygał spory pomiędzy innymi niż Skarb Państwa państwowymi osobami prawnymi, osobami prawnymi z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych" - powiedział szef Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

W uzasadnieniu projektu ustawy wskazuje się, że nowe przepisy ograniczą koszty Skarbu Państwa ponoszone na obsługę prawną.

"Ograniczenie kosztów jest związane przede wszystkim z ochroną procesową. I ogólniej - obsługą państwowych osób prawnych oraz osób z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych. Do publicznej wiadomości były podawane informacje o wysokich kosztach obsługi prawnej ponoszonych przez niektóre osoby prawne. Dlatego też przekazanie części tych spraw do Prokuratorii, za zgodą tych osób, zmniejszy koszty. Ponadto rozwiązanie to na pewno zwiększy transparentność i przejrzystość procesów decyzyjnych i wydatków oraz społeczną kontrolę podejmowanych decyzji" - wskazał.

Prezes powołał się na przykład jednej ze spółek państwowych, która wydała na obsługę prawną 900 mln zł przez ostatnie dwa lata przed 2015 rokiem. "To pokazuje, że istnieje znaczny potencjał do zmian - oszczędności są więc słusznie oczekiwane przez rząd " - dodał.

Nad projektem ustawy pracują już posłowie.

"Chciałbym podkreślić, że decyzja rządu o przekazaniu do parlamentu takiego projektu ustawy, który zarówno wytycza ambitne cele, ale jednocześnie zabezpiecza możliwość odpowiedzialnego ich zrealizowania, tworząc zaplecze organizacyjne, zasługuje na zdecydowane poparcie. Projekt ustawy nie tylko przypisuje kompetencje, ale też tworzy zaplecze, aby te kompetencje mogły być odpowiedzialnie, na wysokim poziomie realizowane" - podsumował prezes Bosek.

Zgodnie z projektem prezesa Prokuratorii Generalnej powołuje, odwołuje i sprawuje nad nim nadzór prezes Rady Ministrów. Prezes Prokuratorii Generalnej składa corocznie do 31 marca Sejmowi sprawozdanie ze swojej działalności oraz działalności Prokuratorii Generalnej w poprzednim roku kalendarzowym.

Nowa ustawa o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ma wejść w życie od 1 stycznia 2017 r., z wyjątkiem kilkunastu przepisów, które mają wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Rządowy projekt ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej

Aneta Oksiuta (PAP)