Strona główna » Księgowość budżetowa » Kadry i płace » Zatrudnianie i zwalnianie » Tworzenie harmonogramów w systemie równoważnego czasu pracy

Tworzenie harmonogramów w systemie równoważnego czasu pracy

14 marca 2017, 14:36

Jakie są zasady tworzenia harmonogramów czasu pracy? Co należy uwzględnić w takim harmonogramie? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule. Znaleźć można również wzór harmonogramu.

Tworzenie harmonogramów czasu pracy jest niezbędne wszędzie tam, gdzie nie ma ustalonych stałych godzin i dni świadczenia pracy, wynikających z regulaminu pracy bądź umowy o pracę. Grafiki układać należy zwykle wówczas, gdy stosowany jest równoważny system czasu pracy. Charakteryzuje się on zmiennością liczby godzin pracy w poszczególnych dniach, a często również różnymi dniami pracy.

Harmonogramy czasu pracy tworzone mogą być na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, przy czym minimalnie muszą obejmować miesiąc. W przypadku stosowania miesięcznych okresów rozliczeniowych czasu pracy harmonogram opiewa jednocześnie na cały okres rozliczeniowy. Wiąże się to z koniecznością bezpośredniego uwzględnienia w nim takich kwestii, jak m.in.:

● wymiar czasu pracy,
● liczba dni wolnych od pracy,
● maksymalna liczba dni pracy,
● „rozpisanie” dni wolnych za niedziele i święta na okres harmonogramowy.

Pracownik powinien otrzymać swój grafik co najmniej na tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony ten rozkład.

Zasady tworzenia harmonogramów czasu pracy:

● harmonogram musi być zgodny z „wyznacznikami” wynikającymi z przepisów wewnętrznych (najczęściej z regulaminu pracy), wskazującymi na dni pracy i przedziały czasowe, w jakich praca może być planowana,
● w harmonogramie tworzonym na cały okres rozliczeniowy (najczęściej wówczas, gdy obowiązują miesięczne okresy rozliczeniowe) można zaplanować pracę nie wyższą niż wymiar czasu pracy dla danego miesiąca; tak samo w kwestii dni wolnych – należy zaplanować ich liczbę minimalną, odnosząc się do danego okresu,
● jeżeli harmonogram dotyczy tylko części okresu rozliczeniowego, to nie ma konieczności, by przewidziany w nim czas pracy był równy wymiarowi dla miesiąca, na który tworzy się harmonogram, podobnie z dniami wolnymi (wymiar i dni wolne muszą się zgadzać łącznie w okresie rozliczeniowym),
● w harmonogramie należy wskazać dni pracy, godziny rozpoczynania i kończenia pracy,
● planowana dzienna liczba godzin pracy musi być zgodna ze stosowanym systemem czasu pracy (maksymalnie 8 dla podstawowego, wyższe wymiary dzienne przy stosowaniu systemów równoważnych),
● jedyna przerwa, która musi być oznaczona w harmonogramie, dotyczy przypadków stosowania systemu przerywanego czasu pracy,
● planowana godzina rozpoczęcia pracy może przypadać w niezakończonej dobie pracowniczej jedynie wówczas, gdy stosowane są zmienne rozkłady czasu pracy,
● pracownik musi mieć zapewnione minimalne odpoczynki dobowe i tygodniowe,
● przy planowaniu pracy w niedziele i święta należy jednocześnie zaplanować (i odpowiednio oznaczyć) dni wolne w zamian za tę pracę,
● co najmniej jedna niedziela na cztery tygodnie musi być wolna od pracy.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zobacz również: ZUS

Obowiązek tworzenia harmonogramów

Obowiązek tworzenia indywidualnych rozkładów czasu pracy (harmonogramów, grafików) dotyczy wszystkich sytuacji, w których nie została wypełniona jedna z czterech przesłanek:

1) rozkład czasu pracy pracownika wynika z prawa pracy albo z umowy o pracę (będą to wtedy stałe rozkłady wskazujące na wykonywanie pracy w tych samych dniach i stałych godzinach),
2) pracodawca w porozumieniu z pracownikiem ustali czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm czasu pracy (zadaniowy czas pracy),
3) na pisemny wniosek pracownika stosuje do niego ruchome rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 140¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.),
4) na pisemny wniosek pracownika pracodawca ustali mu indywidualny rozkład czasu pracy (art. 142 k.p.).

Harmonogram (grafik) pracy jest niezbędny tam, gdzie nie ma ustalonych godzin i dni świadczenia pracy w regulaminie czy umowie o pracę. Jest dla pracownika jedynym skonkretyzowanym źródłem informacji o tym, kiedy będzie musiał świadczyć pracę.

W harmonogramie tworzonym na cały okres rozliczeniowy można zaplanować pracę nie wyższą niż wymiar czasu pracy dla danego okresu rozliczeniowego. Najczęściej występuje to wówczas, gdy pracodawca stosuje miesięczne okresy rozliczeniowe – przy dłuższych raczej większość pracodawców tworzy harmonogramy na minimalny okres wymagany przez przepisy. Tak samo w kwestii dni wolnych – należy zaplanować ich minimalną liczbę odnosząc się do danego okresu rozliczeniowego. Przy planowaniu pracy w równoważnym systemie czasu pracy (12-godzinnej) pracownik będzie miał zawsze zapewnioną większą liczbę dni wolnych niż minimalna, ponieważ aby zrównoważyć nadpracowany ponad 8 godzin czas, pracodawca będzie rozpisywał więcej dni wolnych w harmonogramie.

Część naszych pracowników pracuje w systemie równoważnego czasu pracy w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych. Planujemy im w harmonogramach pracę na zmiany zawsze 12-godzinne. Czy to jest prawidłowe?

Przyjęcie zasady tworzenia harmonogramów zawsze z 12-godzinnymi dniami pracy oznaczałoby w wielu przypadkach planowanie pracy niezgodnie z wymiarem czasu pracy w okresie rozliczeniowym. W większości miesięcy niezbędne byłoby „skorygowanie” przynajmniej jednego dnia i zaplanowanie w nim pracy odpowiednio krótszej.

W 2017 r. w poszczególnych miesiącach kalendarzowych czas pracy wynosi 152, 160, 168, 176 i 184 godzin. Przy planowaniu pracy zawsze 12-godzinnej należałoby uwzględnić:

● 12 lub 13 dni pracy (144 lub 156 godz.) – przy 152 godz. (kwiecień, grudzień),
● 13 lub 14 dni pracy (156 lub 168 godz.) – przy 160 godz. (luty, listopad),
● 14 dni pracy – przy 168 godz. (styczeń, maj, czerwiec, lipiec, wrzesień) – w tych miesiącach zgadzałby się planowany wymiar czasu pracy z wymiarem dla miesięcznego okresu rozliczeniowego obejmującego miesiąc kalendarzowy,
● 14 lub 15 dni pracy (168 lub 180 godz.) – przy 176 godz. (sierpień, październik),
● 15 lub 16 dni pracy (180 lub 192 godz.) – przy 184 godz. (marzec).

W tych miesiącach 2017 r., w których wymiar czasu pracy nie wynosi 168 godzin, a obowiązują miesięczne okresy rozliczeniowe, przy planowaniu czasu pracy zawsze po 12 godzin następować musiałaby jedna z dwóch sytuacji:

1) wskazanie w grafiku niższej liczy godzin, niż wynika to z wymiaru czasu pracy dla danego miesiąca,

2) zaplanowanie w grafiku wyższej liczy godzin niż wynikająca z wymiaru czasu pracy dla danego miesiąca.

W pierwszym przypadku pracodawca nie narusza przepisów o czasie pracy. Takie planowanie pracy ma jednak przełożenie na jego finanse. Mimo nieprzepracowania przez pracownika całego wymiaru czasu pracy dla miesiąca, pracodawca będzie musiał wypłacić pełne wynagrodzenie za ten miesiąc. Zgodnie z art. 94 pkt 2 k.p., pracodawca powinien w taki sposób organizować pracę, aby zapewniać pełne wykorzystanie czasu pracy. Niezrealizowanie tego obowiązku nie może powodować negatywnych skutków po stronie pracownika. W sferze budżetowej taka sytuacja zaś może pozostawać w sprzeczności z zasadami dyscypliny finansów publicznych.

Bardziej skomplikowany jest drugi przypadek, czyli zaplanowanie o kilka godzin więcej do przepracowania niż wymiar czasu pracy dla danego miesiąca. Skoro pracodawca „rozpisuje” pracę ponad wymiar czasu pracy, to planuje pracę w godzinach nadliczbowych. Pracą taką jest bowiem praca ponad normy czasu pracy lub przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Normy czasu pracy to m.in. przeciętnie 40 godzin na tydzień w okresie rozliczeniowym.

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:

● konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
● szczególnych potrzeb pracodawcy.

Żadna z tych przesłanek nie może być odniesiona do zwykłej organizacji pracy, uzasadniona wygodą związaną z planowaniem 12-godzinnych dni pracy. Szczególne potrzeby pracodawcy nie mogą być wynikiem stałych, powtarzalnych sytuacji związanych z organizacją pracy, ale dotyczyć powinny pewnych konkretnych sytuacji uzasadniających zwiększone zapotrzebowanie na pracę. Są to potrzeby specjalne, niecodzienne, odróżniające się od zwykłych potrzeb związanych z prowadzoną działalnością (uzasadnienie wyroku SN z 26 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 667/99). Biorąc pod uwagę takie znaczenie „szczególnych potrzeb”, zakwestionować można praktykę polegającą na stałym zlecaniu pracy nadliczbowej tylko w związku z koniecznością ustalenia 12-godzinnej zmiany w jednym z dni miesiąca.

Konieczne jest zatem rozpisanie co najmniej jednego dnia pracy w taki sposób, aby poprzez zaplanowanie w nim odpowiednio niższej liczby godzin do przepracowania niż 12, został zachowany wymiar czasu pracy dla danego miesiąca. Może to być rozłożone na kilka dni, np. w miesiącu, w którym wymiar czasu pracy wynosi 152 godziny, pracodawca planuje 12 dni pracy po 12 godzin i jeden dzień 8-godzinny albo 10 dni pracy po 12 godzin i 4 dni 8-godzinne.

Przykładowy harmonogram czasu pracy dla lutego 2017 r.

Założenia:

● pracownik pracuje w systemie równoważnym z miesięcznymi okresami rozliczeniowymi,
● pracodawca stara się planować pracę po 12 godzin,
● wszystkie soboty i niedziele są dla pracownika dniami wolnymi od pracy (patrz: wzór).

WZÓR

Harmonogram czasu pracy – luty 2017

Poniedziałek	Wtorek	Środa	Czwartek	Piątek	Sobota	Niedziela
		1	2	3	4	5
		12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	W5	WN
6	7	8	9	10	11	12
12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	WH	W5	WN
13	14	15	16	17	18	19
WH	12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	WH	W5	WN
20	21	22	23	24	25	26
12 6.00–18.00	12 6.00–18.00	WH	WH	WH	W5	WN
27	28
12 6.00–18.00	4 6.00–10.00