Przypisanie odpowiedzialności za naruszenie prawa zamówień publicznych

Sektor publiczny jest w Polsce największym odbiorcą dóbr i usług. Corocznie wielomiliardowe kwoty ze środków publicznych przeznaczane są na różnego rodzaju dostawy, usługi lub roboty budowlane. Odpowiedzialność za wydatkowanie tak ogromnych środków publicznych została nałożona na kierowników zamawiających. Wskazuje na to zarówno ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej: upzp), ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej: undfp), jak i ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (dalej: k.k.).

Rodzaje odpowiedzialności za naruszenie przepisów

Kwestia odpowiedzialności za naruszenie przepisów dotyczących zamówień publicznych została uregulowana w dziale VII upzp. Jednak wskazane tam przepisy mają charakter porządkowy, a odpowiedzialność nie ma charakteru indywidualnego, ponieważ decyzje o nałożeniu kary kierowane są do podmiotu zamawiającego.

W art. 200 upzp ustawodawca w sposób wyczerpujący wymienił przypadki, w których sankcją za naruszenie ustawy jest nałożenie kary pieniężnej. Podstawą zastosowania tego przepisu może być zarówno działanie, jak i zaniechanie zamawiającego.

Kara pieniężna nakładana jest przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w drodze decyzji administracyjnej, co jest poprzedzone postępowaniem administracyjnym. Jednak Prezes UZP nie nałoży kary pieniężnej w przypadku, gdy w związku z naruszeniem przepisów ustawy Krajowa Izba Odwoławcza lub sąd nałożą karę finansową.

Szczególnym charakterem odpowiedzialności za naruszenie przepisów upzp jest odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, regulowana przepisami undfp (art. 17 undfp określa delikty finansowe w zakresie zamówień publicznych). Naruszenia te mogą wystąpić na etapie przygotowania, prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w momencie zawarcia umowy, a także po zawarciu umowy w sprawie udzielenia zamówienia publicznego.

W najbardziej skrajnych przypadkach naruszenie prawa w trakcie prowadzenia postępowania może pociągnąć za sobą odpowiedzialność na gruncie prawa karnego – zarówno kierownika zamawiającego, jak i innych osób po stronie zamawiającego.

Do typowych przestępstw, które mogą wystąpić w procesie udzielania zamówień publicznych, zalicza się przestępstwa z art. 228–231 k.k.

W praktyce jednak realizowanie zamówień publicznych z naruszeniem przepisów upzp najczęściej obwarowane jest odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.