Dyscyplina finansów publicznych

Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego pozytywnie zaopiniowała projekt ustawy o reformie finansów jednostek samorządu terytorialnego. Dochody jednostek samorządu terytorialnego w 2025 r. wzrosną o 24,8 mld zł.

Centralny rejestr umów w zakresie obowiązującym jednostki samorządu terytorialnego ostatecznie zacznie funkcjonować od 1 stycznia 2024 r. A to dlatego, że nowelą z 9 czerwca 2022 r. znacznie wydłużono termin na uruchomienie rejestru. Regulacje dotyczące tej ewidencji zostały zawarte w art. 34a i art. 34b ustawy o finansach publicznych. Wprowadziły je przepisy ustawy z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja).

Zmiany w RIO w 2022 r. Trwają prace nad nowelizacją ustawy o regionalnych izb obrachunkowych. Projekt ustawy zawiera: zwiększenie zakresu i uprawnień kontrolnych RIO, zmianę zasad powoływania i odwoływania prezesów izb oraz członków kolegiów, doprecyzowanie nadzoru MSWiA nad izbami.

Prowadzone w Radzie Dialogu Społecznego negocjacje dotyczące projektu budżetu państwa na przyszły rok zakończyły się fiaskiem, dlatego Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, stosownie do art. 18 ust. 4 ustawy o RDS i innych instytucjach dialogu społecznego, przedstawiło opinię w sprawie projektu ustawy budżetowej na rok 2021. Jest ona jednoznacznie negatywna.

Pojęcie dyscypliny finansów publicznych odnosi się wyłącznie do przestrzegania prawnie wyznaczonych reguł ustalania, poboru i egzekucji należności stanowiących środki publiczne oraz gospodarowania nimi w skali mikroekonomicznej, czyli w jednostkach sektora finansów publicznych oraz poza nimi, jeśli podmioty te korzystają ze środków publicznych.

Standardowy wniosek o wydanie opinii jest właściwie podaniem mającym podstawę w przepisie art. 91 ust. 2 u.f.p. Wniosek ma umożliwić składowi orzekającemu RIO rzeczową i merytoryczną ocenę sytuacji finansowej i możliwości spłaty zobowiązania finansowego, którego dotyczy wniosek, czyli kredytu lub pożyczki, lub wykupu papierów wartościowych oraz innych zobowiązań.

Obszar odpowiedzialności za gospodarkę finansową jednostek sektora finansów publicznych został szczegółowo uregulowany w przepisach prawa. Zgodnie z art. 54 uofp, kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki. Jednocześnie dla specyficznych przypadków, takich jak likwidacja jednostki budżetowej, nie ma szczegółowych uregulowań prawnych. Praktyka działania jednostek pokazuje, że dużą rolę w pracach z tym związanych odgrywają nie tyle kierownicy jednostek, co osoby, którym powierzono obowiązki głównego księgowego.

Zamawiający opracowując dokumentację postępowania obowiązany jest m.in. do określenia przedmiotu zamówienia jak również dokonania jego opisu. Powyższe jest niczym innym jak wskazaniem, w tym w szczególności potencjalnym wykonawcom, kategorii towarów lub usług jakie zamawiający chce nabyć. Przykładem przedmiotu zamówienia może być np. odbiór odpadów komunalnych od mieszkańców gminy, któremu współtowarzyszyć mogą świadczenia powiązane np. przeprowadzenie działań edukacyjnych lub konkursów dotyczących segregacji odpadów. W praktyce pojawia się pytanie czy nieuwzględnienie, pomimo istnienia po stronie zamawiającego takiego zamiaru, świadczenia dodatkowego w dokumentacji zamówienia może stanowić podstawę do unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia.

Jednym z instrumentów służących weryfikacji podmiotowej wykonawców ubiegających się o uzyskanie zamówienia publicznego są warunki udziału w postępowaniu.

W gminie przeprowadzana jest kontrola regionalnej izby obrachunkowej – w tym zamówień publicznych za okres 4 lat wstecz. W ostatnich 2 latach doszło w gminie do kilku błędów przy rocznych sprawozdaniach z zamówień (m.in. zaniechano sporządzenia i przekazania sprawozdania do UZP, w sprawozdaniu wpisano wartości szacunkowe zamówień zamiast kwot z umów). Czy RIO może podważyć te sprawozdania, skoro są one przesyłane do Prezesa UZP? Czy działanie takie może stanowić naruszenie dyscypliny finansów?

Nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego wymusiła zmiany w ustawie o finansach publicznych. Co się zmieniło? Co zmiany przepisów oznaczają dla jednostek?

Zawarcie ugody w sporach cywilnych nie jest już naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Warunkiem jest to, aby nastąpiło to zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 czerwca 2017 r.

Samorządy coraz częściej sięgają po niestandardowe instrumenty finansowania zadłużenia. Część z nich ma na celu obejście przepisów o finansach publicznych i limity zadłużenia. Coraz częściej jednak takie działania są badane przez ograny kontrolne i organy ścigania.

Zamknięcie ksiąg rachunkowych powinno zostać przeprowadzone w taki sposób, aby przygotowane sprawozdanie finansowe przedstawiało w sposób jasny, czytelny i rzetelny sytuację finansowo-majątkową jednostki. Jakie błędy towarzyszą zamknięciu roku w jednostkach sektora finansów publicznych?

Nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych działanie lub zaniechanie określone w przepisach art. 5–16 ustawy o dyscyplinie finansów publicznych, którego przedmiotem są środki finansowe w wysokości nieprzekraczającej jednorazowo, a w przypadku więcej niż jednego działania lub zaniechania łącznie w roku budżetowym, kwoty minimalnej.

Limit, do którego jednostka może zaciągać zobowiązania finansowe, w których pojęciu mieszczą się kredyty i pożyczki oraz zobowiązania z wyemitowanych papierów wartościowych, zazwyczaj obligacji komunalnych, to - według wskazania ustawodawcy - ich suma. Suma ta wyraża się w kwocie określonej w uchwale budżetowej.

Zarząd spółki komunalnej może ponosić odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w razie dysponowania przez spółkę środkami publicznymi albo zarządzania samorządowym mieniem. Problemem w tym kontekście jest wskazanie m.in. tego, czy wszystkie środki przekazane spółce przez samorząd mają charakter publiczny.

Katalog kar za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ma charakter zamknięty. Najbardziej dotkliwą sankcją dla sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych, jest zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.