Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Niniejsze opracowanie koncentruje się na katalogu kar przewidzianych w ustawie z dnia 17.12.2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej zwana ustawą), a także możliwości zastosowania dobrodziejstwa odstąpienia od wymierzenia kary przez organ orzekający w sprawie naruszenia dyscypliny finansów publicznych czy też jej złagodzenia.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Katalog kar

Zgodnie z art. 31 ust 1 ustawy karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:
1) upomnienie;
2) nagana;
3) kara pieniężna;
4) zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Katalog kar przewidziany w przywołanym przepisie ma charakter zamknięty.

Upomnienie

Kara upomnienia jest najmniej dolegliwą karą z przewidzianych w ustawie. Orzekana jest ona w sytuacjach wskazujących na niewielki stopień naruszenia ustawy przez sprawcę naruszenia dyscypliny finansów publicznych, w szczególności w sytuacjach gdy stopień szkodliwości naruszenia dyscypliny finansów publicznych nie jest znaczny (art. 35 ustawy). Brzmienie art. 35 ustawy wskazuje na możliwość wymierzenia przez organ w takim przypadku kary upomnienia. Tym samym organ dysponuje pewną swobodą w podjęciu decyzji co do rodzaju wymierzanej kary, swobodą uzależnioną od materiału zebranego w sprawie.

Jak wskazał w swoim orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny - Stopień szkodliwości konkretnego czynu danego sprawcy dla ładu finansów publicznych jest elementem, który musi analizować komisja, podejmując decyzję co do wymiaru kary. ¹

Polecamy serwis: Kadry i płace

Nagana

Zgodnie z art. 34a ustawy karę nagany można wymierzyć w szczególności w przypadku naruszenia dyscypliny finansów publicznych, którego stopień szkodliwości dla finansów publicznych jest znaczny, z tym że jeżeli wskutek naruszenia:
1) nie została wpłacona lub zwrócona należność Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych w znacznej wysokości,
2) bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia zaciągnięto zobowiązanie lub dokonano wydatku w znacznej wysokości,
3) zapłacono ze środków publicznych odsetki, kary lub opłaty albo oprocentowanie w znacznej wysokości,
4) udzielono zamówienia publicznego z istotnym naruszeniem zasady uczciwej konkurencji lub zasady równego traktowania wykonawców
- wymierza się karę pieniężną.

Ukaranie karą nagany wywołuje skutki wynikające z ujemnej oceny kwalifikacyjnej, określone w odrębnych przepisach (art. 32 ust 1 ustawy). Jak zauważyła Główna Komisja Orzekająca - powiązanie kary nagany z ujemną oceną kwalifikacyjną pozwala przyjąć, że wymierzenie kary nagany czyni zadość ustawowemu wymogowi celów kary w zakresie jej społecznego oddziaływania.²

Kara pieniężna

Zgodnie z przepisem art. 31 ust 2 ustawy karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia. Jeżeli natomiast nie jest możliwe ustalenie wysokości wynagrodzenia, o którym mowa powyżej, karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia (art. 31 ust 3 ustawy). Ukaranie karą pieniężną wywołuje, jak orzeczenie kary nagany, skutki wynikające z ujemnej oceny kwalifikacyjnej, określone w przepisach odrębnych (art. 32 ust 1 ustawy). Jak podkreślono, wysokość kary odwołuje się do wysokości wynagrodzenia należnego w czasie popełnienia czynu naruszającego ustawę, a nie w czasie orzekania. Co może mieć znaczenie dla możliwości finansowych sprawcy naruszenia, występujących w chwili orzekania, w szczególności, gdy na skutek różnych okoliczności pozostaje on bez zatrudnienia w tym czasie.

Wskazać także należy, że art. 31 ust 2 ustawy nie obejmuje osób wykonujących swoje obowiązki na podstawie umowy cywilnoprawnej. Dla tych osób zastosowanie znajdzie przy ustalaniu wysokości kary art. 31 ust 3 ustawy.

Na szczególny charakter kary pieniężnej powołała się Główna Komisja Orzekająca w orzeczeniu z dnia 20 marca 2006 r., DF/GKO/Odw.-96/125/2005/1037, gdzie wskazała, że orzeczenie w stosunku do wójta kary pieniężnej w sytuacji, gdy zarzuty naruszenia dyscypliny finansów publicznych stawiane były jeszcze innym osobom, w tym skarbnikowi gminy, i osoby te nie zostały ukarane tak dotkliwie, jest uzasadnione szczególną pozycją wójta i faktem, że reprezentuje jednostkę w każdej sytuacji.³

Zobacz również: Wydawanie a wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi

Zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi

Ostatnią z katalogu kar, najbardziej dotkliwą dla sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych, jest zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Ukaranie ową karą wyklucza, przez czas określony w orzeczeniu o ukaraniu, możliwość:
1) pełnienia funkcji:
a) kierownika, zastępcy kierownika lub dyrektora generalnego,
b) członka zarządu,
c) skarbnika, głównego księgowego lub zastępcy głównego księgowego,
d) kierownika lub zastępcy kierownika komórki bezpośrednio odpowiedzialnej za wykonywanie budżetu lub planu finansowego
- jednostki sektora finansów publicznych;
2) reprezentowania interesów majątkowych Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych;
3) członkostwa w organach stanowiących, nadzorczych i wykonawczych państwowych i samorządowych osób prawnych. (art. 32 ust 2 ustawy).

Z tym, że zgodnie z art. 32 ust 3 ustawy ukaranie omawianą karą nie ogranicza prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) na wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Karę zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się w przypadku rażącego naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Organ orzekający może ją także wymierzyć w przypadku ponownego ukarania za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (art. 34 ustawy).

Przepisy ustawy nie definiują rażącego naruszenia dyscypliny finansów publicznych, jednakże przyjmuje się, że o naruszeniu takim można mówić, gdy analiza zachowania sprawcy w zestawieniu z nakazem bądź zakazem dyspozycji naruszonej normy prawnej wskazuje na ich oczywistą niezgodność. ⁴

Przesłanki wymiaru kary

Organ orzekający w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych wymierza karę według swojego uznania, w granicach określonych w ustawie, uwzględniając stopień szkodliwości dla finansów publicznych naruszenia dyscypliny finansów publicznych, stopień winy, a także cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i dyscyplinujące, które ma osiągnąć w stosunku do ukaranego (art. 33 ust 1 ustawy).

Wymierzając karę za naruszenie dyscypliny finansów publicznych wywołujące skutki finansowe, organ orzekający bierze pod uwagę również relację wysokości skutku finansowego do:
1) wysokości kwoty wydatków albo kosztów określonej w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych lub
2) wysokości kwoty środków publicznych przekazanych do wykorzystania lub dysponowania w roku budżetowym podmiotowi niezaliczanemu do sektora finansów publicznych. (art. 33 ust 1a ustawy)

Wymierzając karę, organ orzekający uwzględnia motywy i sposób działania, okoliczności działania lub zaniechania, jak również właściwości, warunki osobiste osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, jej doświadczenie zawodowe, sposób wywiązywania się z obowiązków służbowych oraz zachowanie po naruszeniu dyscypliny finansów publicznych. (art. 33 ust 2 ustawy).

Zobacz również: Zobowiązania przekraczające plan finansowy

Szczególne okoliczności

W przypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można, biorąc pod uwagę rodzaj i okoliczności naruszenia dyscypliny finansów publicznych lub właściwości i warunki osobiste sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych, wymierzyć karę łagodniejszego rodzaju, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. (art. 36 ust 1 ustawy)

Przepis wymienia okoliczności łagodzące, di których zalicza m.in.:
1) działanie lub zaniechanie ze szczególnych pobudek lub w szczególnych warunkach, zasługujących na uwzględnienie, w tym w celu zapobieżenia szkodzie w mieniu publicznym;
2) wyróżnianie się przed popełnieniem naruszenia dyscypliny finansów publicznych wzorowym spełnianiem obowiązków zawodowych;
3) przyczynienie się do usunięcia szkodliwych następstw naruszenia dyscypliny finansów publicznych lub podjęcie o to starań.

Katalog ten nie jest katalogiem zamkniętym, co pozwala organowi orzekającemu na pewną swobodę w zastosowaniu instytucji wskazanych w przepisie.

Odstąpienia od wymierzenia kary jednakże nie stosuje się:
1) wobec sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych popełnionego w czasie, gdy nie uległo zatarciu prawomocnie orzeczone ukaranie za inne naruszenie dyscypliny finansów publicznych;
2) w przypadku gdy stopień szkodliwości naruszenia dyscypliny finansów publicznych jest rażący (art. 36 ust 3 ustawy).

Przepis ustępu 4 art. 36 wskazuje także, że nawet w przypadku gdy w związku z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych nastąpiło uszczuplenie środków publicznych w znacznej wysokości, można odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wydaniem orzeczenia środki wyrównujące to uszczuplenie zostały w całości wpłacone lub zwrócone na rzecz Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej właściwej jednostki sektora finansów publicznych.

Zbieg przestępstw i kara łączna

sprawcy, który dopuścił się kilku czynów stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych, a sprawa o te czyny jest objęta jednym postępowaniem, wymierza się jedną karę za wszystkie czyny (art. 37 ustawy).

1. wyrok NSA z dnia 3 kwietnia 2002 r., III SA 3224/01, ONSA 203/2/78.
2. orzeczenie GKO z dnia 17 marca 2003 r., DF/GKO/Odw.-179/229/2002, LEX nr 80077.
3. przywołane za Lipiec-Warzecha Ludmiła, Komentarz.
4. tak Lipiec-Warzecha Ludmiła artykuł FK.2007.9.5 Egzekwowanie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Wybrane problemy.

Polecamy w INFORRB

Czy kara porządkowa wyłącza możliwość wypowiedzenia umowy o pracę za to samo przewinienie

Jakie dokumenty powinny się znaleźć w aktach osobowych urzędnika

Jakie ograniczenia obowiązują członków korpusu służby cywilnej