Kwartalne sprawozdanie o stanie zobowiązań wg tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji – Rb-Z

I.     Identyfikacja podmiotu.

II.    Zobowiązania według tytułów dłużnych.

III.    Poręczenia i gwarancje.

IV.    Uzupełniające dane o kredytach i pożyczkach jednostek samorządu terytorialnego na realizację programów i projektów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych.

V.    Uzupełniające dane o zobowiązaniach jednostek samorządu terytorialnego, wynikających z zawartych umów na okres dłuższy niż 6 miesięcy, o terminie płatności przypadającym w latach następnych.

VI.    Zobowiązania z tytułu odsetek jednostek posiadających osobowość prawną, z wyłączeniem jednostek samorządu terytorialnego.

I. Identyfikacja podmiotu

Pierwsza część sprawozdania służy do identyfikacji jednostki, która je składa. Poza nazwą, adresem oraz numerem identyfikacyjnym w prawym górnym rogu wskazuje się również odbiorcę sprawozdania. W tej części zaznacza się również okres sprawozdawczy objęty sprawozdaniem oraz w przypadku jednostek budżetu centralnego – jakiej części budżetowej dane sprawozdanie dotyczy.

Dysponenci więcej niż jednej części budżetowej mają obowiązek sporządzania sprawozdań Rb-Z odrębnie dla każdej z nich (podstawa prawna: § 7 rozp. Ministra Finansów z 04.03.2010 r.).

II. Zobowiązania wg tytułów dłużnych

W części II formularza Rb-Z wykazuje się zobowiązania wg następujących czterech tytułów dłużnych:

  -   papiery wartościowe – wiersz E1,

  -  kredyty i pożyczki – wiersz E2,

  -  przyjęte depozyty – wiersz E3,

  -   zobowiązania wymagalne – wiersz E4.

W tej części formularza nie nastąpiły żadne zmiany, jeżeli chodzi o jego wygląd w stosunku do stanu prawnego obowiązującego do końca 2009 roku. Jednakże, jakościową zmianą jest to, że zakres danych objęty obowiązkiem sprawozdawczym nałożonym na jednostki budżetu centralnego, nie podlega już ścisłym wyłączeniom i ograniczeniem tylko do kategorii E4 zobowiązania wymagalne.

Wprowadzona została zasada, że wszystkie jednostki należące do sektora finansów publicznych wyłaniają formularz Rb-Z w takim zakresie w jakim prawo umożliwia im zaciąganie zobowiązań.

Zobowiązania z kategorii E1 i E2 wyszczególnione są ze względu na horyzont czasowy danego zobowiązania. W wierszach E1.1 i E2.1 należy wykazać odpowiednio wyemitowane papiery wartościowe oraz zaciągnięte pożyczki i kredyty, których pierwotny termin do wykupu/zapłaty jest równy, bądź krótszy niż rok (krótkoterminowe). Natomiast w wierszach E1.2 i E2.2 – zobowiązania, o terminie do wykupu/zapłaty powyżej jednego roku (długoterminowe).

Zobowiązania w sprawozdaniu Rb-Z wykazuje się wg wartości nominalnej, tj. w kwocie świadczenia głównego należnego do zapłaty w dniu wymagalności lub pozostałego do zapłaty na dzień sprawozdawczy bez należnego oprocentowania ani odsetek za zwłokę (stosuje się rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu ustalania wartości zobowiązań zaliczanych do państwowego długu publicznego, długu Skarbu Państwa, wartości zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji, Dz.U. 57, poz. 366).

W układzie podmiotowym wierzyciele krajowi podzieleni są na tych należących do sektora finansów publicznych oraz na pozostałe podmioty. Taki podział wierzycieli umożliwia dokonywanie tzw. konsolidacji, tj. eliminacji wzajemnych zobowiązań pomiędzy podmiotami należącymi do tej samej grupy lub kategorii (np. jednostki działające w imieniu Skarbu Państwa, jednostki samorządowe), czy łącznie w ramach sektora finansów publicznych.

W ramach sektora finansów wyróżniono następujące grupy jednostek:

a)    grupa I – obejmująca organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, państwowe jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze państwowych jednostek budżetowych oraz państwowe fundusze celowe nieposiadające osobowości prawnej, inaczej jednostki reprezentujące Skarb Państwa,

b)    grupa II – obejmująca uczelnie publiczne, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej nadzorowane przez ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, państwowe uczelnie medyczne lub państwowe uczelnie prowadzące działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych, państwowe instytucje kultury, państwowe instytucje filmowe, Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne, instytucje gospodarki budżetowej oraz inne państwowe osoby prawne, w tym agencje państwowe i wykonawcze oraz fundusze celowe, utworzone na podstawie odrębnych ustaw, w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw państwowych, jednostek badawczo-rozwojowych, banków, spółek prawa handlowego,

c)    grupa III – obejmująca jednostki samorządu terytorialnego, samorządowe jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze samorządowych jednostek budżetowych, gminne, powiatowe lub wojewódzkie fundusze celowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej nadzorowane przez jednostki samorządu terytorialnego, samorządowe instytucje kultury oraz samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw, w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem banków oraz spółek prawa handlowego,

d)    grupa IV – obejmująca Zakład Ubezpieczeń Społecznych i fundusze zarządzane przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz Narodowy Fundusz Zdrowia.

Pozostałymi grupami wierzycielskimi są:

a)    bank centralny – tj. Narodowy Bank Polski,

b)    banki – wszelkie banki z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od formy organizacyjno-prawnej – tj. banki państwowe, banki spółdzielcze, banki w formie spółek akcyjnych,

c)    pozostałe krajowe instytucje finansowe – to jest takie jednostki, które świadczą usługi finansowe (z wyłączeniem banków). Do tej grupy podmiotów zaliczają się w szczególności, mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, fundusze inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, narodowe fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, towarzystwa emerytalne, fundusze emerytalne, domy maklerskie,

d)    przedsiębiorstwa niefinansowe – w tej grupie znajdują się podmioty, których główną działalnością jest produkcja i obrót dobrami lub świadczenie usług (z wyłączeniem usług finansowych), w szczególności przedsiębiorstwa państwowe, spółki, spółdzielnie, oddziały przedsiębiorców zagranicznych, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek zatrudniające powyżej 9 osób (bez względu na wymiar etatu), grupy producenckie, niepubliczne szkoły wyższe, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, agencje (z wyjątkiem agencji państwowych, w tym wykonawczych),

e)    gospodarstwa domowe – czyli osoby lub grupy osób będące konsumentami lub producentami rynkowymi wyrobów i usług. Do tego sektora zaliczane są osoby fizyczne, w tym osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek zatrudniające do 9 osób włącznie oraz rolnicy indywidualni, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz szkoły niepubliczne prowadzone przez osoby fizyczne, o ile zatrudniają do 9 osób włącznie (bez względu na wymiar etatu) na koniec danego okresu sprawozdawczego. Kategoria ta obejmuje również pracowników zatrudnionych w jednostce sporządzającej sprawozdanie.

Klasyfikowanie wierzycieli osób fizycznych prowadzących działalność na własny rachunek do grupy przedsiębiorstw niefinansowych lub do gospodarstw domowych może nastręczać problemów. Przede wszystkim z tytułu braku wystarczających informacji co do rozmiarów zatrudnienia w danym podmiocie. Dlatego też, wprowadzono zasadę dopuszczającą stosowanie szacunków. Ponadto, przy obliczaniu zatrudnienia uwzględnia się etaty niezależnie czy stanowią one pełny lub  niepełny wymiar czasu pracy na koniec danego okresu sprawozdawczego.

f)    instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych – do tej grupy zaliczane są wszelkie instytucje niekomercyjne stanowiące odrębne jednostki organizacyjne, które działają przede wszystkim na rzecz gospodarstw domowych (osób fizycznych) i są zaliczane do tzw. grupy prywatnych pozostałych producentów nierynkowych. Znajdują się w niej w szczególności związki zawodowe, fundacje, stowarzyszenia, partie polityczne, kościoły lub związki wyznaniowe mające uregulowane stosunki z Rzeczpospolitą Polską oraz kluby społeczne, kultury, rekreacyjne i sportowe; instytucje dobroczynne i inne organizacje społeczne oraz zawodowe finansowane z dobrowolnych wpłat pieniężnych lub w naturze od innych jednostek instytucjonalnych.

Wierzyciele zagraniczni, czyli podmioty mające status nierezydentów, należy podzielić na:

a)    podmioty należące do strefy euro – czyli nierezydenci mający siedzibę lub miejsce zamieszkania w państwie członkowskim Unii Europejskiej, w którym obowiązującym środkiem płatniczym jest euro,

b)    pozostałe podmioty zagraniczne – nierezydenci mający miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą w innym państwie niż w państwie członkowskim Unii Europejskiej, o którym mowa powyżej.

Przy czym, poprzez określenie nierezydent należy rozumieć zarówno osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, jak również wszelkie inne podmioty mające siedzibę za granicą, ale posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu. Do grupy nierezydentów zaliczane są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów, a także obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.

Dane dotyczące zadłużenia jednostek w odniesieniu do wierzycieli wykazuje się wg stanu na koniec okresu sprawozdawczego wobec aktualnego wierzyciela. Jeśli nie ma informacji co do obrotu na rynku wtórnym, należy wykazać nabywcę pierwotnego.

Przykład

Jednostka samorządu terytorialnego wyemitowała w październiku 2009 r. pięcioletnie obligacje o wartości nominalnej 147 mln zł. W ramach oferty publicznej całość emisji została nabyta przez krajowe banki. W marcu 2010 r. część inwestorów z sektora bankowego odsprzedała obligacje o wartości 118 mln zł swoim klientom z sektora przedsiębiorstw. W jaki sposób te informacje ująć w sprawozdaniach za IV kwartał 2009 i I kwartał 2010 r.?

Zadaniem agenta emisji jest m.in. prowadzenie rozliczeń, wynikających z obsługi zadłużenia jednostki (tj. naliczanie oraz przekazywanie odsetek wierzycielom). W związku z tym jednostka powinna mieć możliwość uzyskania informacji na temat sektorów, do których należą aktualni wierzyciele. W sprawozdaniu Rb-Z wg stanu na 31.12.2009 r. jednostka wykaże zobowiązanie o wartości 147 mln zł z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych w wierszach E, E1 oraz E1.2, w kolumnach: 10 (zobowiązania wobec krajowych banków), 3 (zobowiązania wobec wierzycieli krajowych ogółem) i 2 (kwota zadłużenia ogółem). Natomiast już w sprawozdaniu wg stanu na 31.3.2010 r. zobowiązanie to pojawi się dodatkowo w kolumnie 12, przy czym w kolumnie 10 jednostka wykaże tylko 29 mln zł, a pozostałe 118 mln zł w kolumnie 12 (zobowiązania wobec krajowych przedsiębiorstw niefinansowych). Gdyby jednak jednostka nie była w stanie uzyskać np. od agenta emisji informacji, do jakiej grupy podmiotów należą jej aktualni wierzyciele, powinna prezentować w sprawozdaniu swoje zobowiązanie wg pierwotnego wierzyciela, tzn. w kolumnie 10, w pełnej wysokości aktualnego zadłużenia z tego tytułu.

Wiersz E1. Papiery wartościowe

Kategoria „papiery wartościowe” obejmuje wyemitowane papiery wartościowe, które zostały dopuszczone do obrotu zorganizowanego (tj. takie, dla których istnieje płynny rynek wtórny). Zaliczane są do niej m.in. bony i obligacje. Ta kategoria zobowiązań nie obejmuje natomiast papierów udziałowych, ani instrumentów pochodnych.

Przykład

Jednostka w ramach oferty publicznej wyemitowała w grudniu 2009 r. obligacje trzyletnie o łącznej wartości nominalnej 110 mln zł. Cena emisyjna wyniosła 99 zł za każde 100 zł wartości nominalnej. Do budżetu jednostki wpłynęło 108,9 mln zł z tytułu emisji. Natomiast pod koniec 2009 r. jednostka w kolejnej ofercie publicznej wyemitowała obligacje roczne o wartości nominalnej 17 mln zł. Nabywcy objęli emisję wg wartości nominalnej (tzn. cena sprzedaży równa była nominałowi). Obydwie emisje zostały dopuszczone do obrotu na pozagiełdowym rynku papierów wartościowych i ostatecznie trafiły do sektora krajowego bankowego.

Przy sporządzaniu sprawozdania wg stanu na koniec I kwartału 2010 r. zobowiązanie z tytułu pierwszej emisji jednostka wykazuje w wierszach E, E1 oraz E1.2, w kolumnach: 10 (kwota zadłużenia wobec krajowych banków), 3 (kwota zadłużenia wobec wierzycieli krajowych ogółem) i 2 (kwota zadłużenia ogółem) w wysokości równej 110 mln zł. Natomiast z tytułu drugiej emisji 17 mln zł w wierszach E, E1 i E1.1, w analogicznych kolumnach.

Wiersz E2. Kredyty i pożyczki

Pożyczki i kredyty charakteryzują się następującymi ogólnymi cechami:

  -   ich warunki są albo ustalane przez instytucję udzielającą pożyczki/kredytu, albo negocjowane,

  -   inicjatywa dotycząca zaciągnięcia pożyczki/kredytu leży na ogół po stronie pożyczkobiorcy/kredytobiorcy,

  -   wobec wierzyciela stanowią bezwarunkowy oprocentowany dług, który trzeba spłacić w ustalonym terminie.

    W sprawozdaniu Rb-Z w kategorii E2 obok pożyczek i kredytów wykazuje się wartość zobowiązań wynikających również z umów leasingu finansowego, sprzedaży na raty oraz zobowiązania z tytułu umów o partnerstwie publiczno-prywatnym, w przypadku gdy umowa ta ma wpływ na poziom długu publicznego.

W tej kategorii mieszczą się również papiery wartościowe, z wyłączeniem papierów udziałowych, których zbywalność jest ograniczona (tzn. nie istnieje dla nich płynny rynek wtórny). Wyłączone są z niej natomiast kredyty handlowe, czyli zobowiązania powstające w wyniku bezpośredniego udzielenia pożyczki (przez dostawców lub producentów) na transakcje dotyczące wyrobów i usług, poprzez odroczenie spełnienia świadczenia pieniężnego. Odstępstwem od tej zasady jest sytuacja, w której w ramach porozumienia trójstronnego włącza się bank i przejmuje wierzytelności od dostawcy lub producenta. Jeżeli w drodze umowy z bankiem ustalony będą nowe warunki spłaty (tj. harmonogram, oprocentowanie), należy traktować to zobowiązanie jako pożyczkę na spłatę kredytu kupieckiego i ująć w sprawozdaniu Rb-Z w wierszu E2.

Przykład

Jednostka w grudniu 2009 r. zakupiła sprzęt biurowy o wartości 74 000 zł. Na podstawie umowy handlowej sprzedawca umożliwił jednostce zapłatę po upływie 45 dni od momentu wystawienia faktury. Faktura została wystawiona na kwotę 75 500 zł.

Wynika z tego, że jednostka korzystała z 45-dniowego kredytu kupieckiego. Jednostka nie musi więc wykazywać tego zobowiązania w sprawozdaniu Rb-Z, gdyż z prawnego punktu widzenia kredytu kupieckiego nie zalicza się do kategorii pożyczek.

Zaliczenie danego zobowiązania do kategorii papierów wartościowych lub pożyczek może budzić wątpliwości. W takiej sytuacji jako kryterium klasyfikacji wykorzystuje się faktyczną płynność danego pasywa finansowego, rozumianą jako swobodę w zakresie jego zbywalności na rynku wtórnym. W przypadku gdy dla danego typu zobowiązania funkcjonuje płynny rynek wtórny, należy je zaliczyć do papierów wartościowych. Płynny rynek wtórny to taki, na którym chętnych do nabycia np. danej obligacji jest dużo, a aktualni wierzyciele mogą w dowolnym momencie je zbyć bez znacznego uszczerbku w cenie. W przeciwnym przypadku (np. weksli lub obligacji oszczędnościowych) należy potraktować dane zobowiązanie jako pożyczkę.

Przykład

Jednostka wyemitowała w maju 2008 r. obligacje trzyletnie o łącznej wartości nominalnej 70 mln zł. Cena emisyjna wyniosła 100,25 zł za każde 100 zł wartości nominalnej. Do budżetu jednostki wpłynęło 70,175 mln zł z tytułu emisji. Emisja nie miała charakteru publicznego. Całość została objęta przez bank organizujący emisję.

Przy sporządzaniu sprawozdania wg stanu na koniec I kwartału 2010 r. zobowiązanie z tytułu tej emisji, z uwagi na jej niepłynny charakter jednostka wykazuje w wierszach E, E2 (a nie E1!) oraz E2.2, w kolumnach: 10 (kwota zadłużenia wobec krajowych banków), 3 (kwota zadłużenia wobec wierzycieli krajowych ogółem) i 2 (kwota zadłużenia ogółem) w wysokości równej 70 mln zł.

Przykład

Jednostka samorządu terytorialnego w 2005 r. zaciągnęła w Europejskim Banku Inwestycyjnym długoterminowy (termin spłaty przypada na 2010 r.) kredyt walutowy o wartości nominalnej 30 mln euro. W latach 2006-2009 po 5 mln euro rocznie, natomiast w 2010 r. ostatnie 2,5 mln euro.

W sprawozdaniu za I kwartał 2010 r. jednostka powinna wykazać wartość pozostałego do spłaty kredytu (2,5 mln euro), po uprzednim przeliczeniu na walutę polską wg średniego kursu walut obcych, ogłoszonego przez NBP, a obowiązującego w ostatnim dniu roboczym okresu sprawozdawczego. Oznacza to, że w wierszach: E, E2 i E2.2 w kolumnach: 16 (kwota zadłużenia wobec podmiotów należących do strefy euro), 15 (kwota zadłużenia ogółem wobec wierzycieli zagranicznych) oraz 2 (kwota zadłużenia ogółem) została wykazana równowartość 2,5 mln euro wg kursu NBP dla euro z 31.3.2010 r. Na koniec I kwartału 2010 r. kurs wymiany 1 euro wyniósł 3,8622 zł, wartość złotowa zobowiązania stanowić będzie ok. 9 655 500 zł.

Wiersz E3. Przyjęte depozyty

W wierszu E3 wykazuje się przyjęte depozyty. Są to kwoty zobowiązań wynikających z przyjętych na rachunek JST depozytów, które ujmowane są w budżetach tych jednostek oraz są środkiem finansowania np. spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań lub niedoboru środków danej JST.

Przykład

W maju 2009 r., w celu uzyskania środków finansowych na pokrycie niedoboru środków budżetowych, jednostka rozpoczęła sprzedaż rocznych certyfikatów oszczędnościowych o jednostkowej wartości nominalnej 100 zł i oprocentowaniu zmiennym. Zgodnie z warunkami emisji, nabywcami certyfikatów mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Certyfikaty są imienne, a nabywcy nie mają prawa odsprzedawać certyfikatów osobom trzecim. Emitent przewiduje wykup certyfikatów przed terminem, na który zostały wydane. Na koniec I kwartału 2010 r. łączna wartość zobowiązań jednostki z tego tytułu wyniosła 12 754 578 zł (w tym wartość odsetek naliczonych na 31.3.2010 r. w kwocie 597 578 zł).

W sprawozdaniu tej jednostki, wg stanu na dzień 31.3.2010 r., powinno się znaleźć zobowiązanie w wysokości 12 157 000 zł w wierszach E i E3 oraz w kolumnach: 2, 3 i 13 (zobowiązania wobec krajowych gospodarstw domowych).

Rozporządzenie Ministra Finansów nie wymienia listy kategorii (nazw) depozytów, które należy wykazywać w sprawozdaniach Rb-Z. Jest tak dlatego, że z punktu widzenia statystyki długu publicznego – a to jej służą dane pozyskiwane poprzez sprawozdania Rb-Z – istotny jest charakter oraz cel przyjęcia depozytu, a nie jego nazwa. Poza tym z praktycznego punktu widzenia stworzenie zamkniętego katalogu jest zadaniem bardzo trudnym i niecelowym z uwagi na pojawianie się ciągle nowych kategorii depozytów przyjmowanych przez JST.

W rozumieniu sprawozdań Rb-Z depozyty mające charakter swoistego rodzaju gwarancji raczej nie służą sfinansowaniu deficytu ani długu JST, i nie powinno się ich wykazywać. Chodzi tu np. o kaucje mieszkaniowe wpłacane jednostce przez osoby, które otrzymują mieszkanie z zasobu gminy, depozyty pensjonariuszy w domach pomocy społecznej lub depozyty przyjęte w celu zabezpieczenia należytego wykonania umów.

Wiersz E4. Zobowiązania wymagalne

Mianem „zobowiązań wymagalnych” określa się wszystkie bezsporne zobowiązania, których termin płatności dla dłużnika minął, a które nie zostały ani przedawnione, ani umorzone. Są to zobowiązania wynikające głównie z dostaw towarów i usług (np. niezapłaconych w terminie faktur), prawomocnych orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji. Kategoria zobowiązań wymagalnych nie obejmuje odsetek za zwłokę od tych zobowiązań, jak również, nie obejmuje zobowiązań wymagalnych z tytułu papierów wartościowych, pożyczek i kredytów oraz przyjętych depozytów. Te należy wykazywać wg ich pierwotnego oznaczenia.

W sytuacji, w której zostanie zawarta ugoda pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem i zobowiązanie uprzednio wymagalne zostanie zrestrukturyzowane (tj. wierzyciel wyznaczy nowy harmonogram spłat), zobowiązanie przestaje być wymagalne i nie podlega wykazaniu w wierszu E4.

Przykład

Jednostka sektora finansów publicznych posiada niezapłacone faktury z tytułu dostaw towarów i usług na kwotę 121 000 zł, przy czym dla faktur o łącznej wartości 52 000 zł termin zapłaty wykracza poza okres sprawozdawczy (przypada na kwiecień 2010 r.). Ponadto jednostka posiada wymagalne zobowiązania wobec swoich pracowników na kwotę 11 500 zł oraz zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 21 000 zł, z czego tylko 2 450 zł stanowią zobowiązania zaległe, ale nieprzedawnione (miały być zapłacone w kwietniu 2010 r.).

W sprawozdaniu za I kwartał 2010 r. jednostka wykaże:

    • 69 000 zł za niezapłacone faktury z tytułu dostaw towarów i usług w wierszach E, E4 i E4.1 w kolumnach: 12 (kwota zadłużenia wobec krajowych przedsiębiorstw niefinansowych), 3 (kwota zadłużenia wobec wierzycieli krajowych ogółem) i 2 (kwota zadłużenia ogółem),

    • 11 500 zł z tytułu zaległych zobowiązań wobec pracowników w wierszach E, E4 i E4.2 w kolumnach: 13 (kwota zadłużenia wobec krajowych gospodarstw domowych), 3 i 2,

    • 2 450 zł z tytułu zaległych zobowiązań wobec ZUS w wierszach E, E4 i E4.2 w kolumnach: 8 (zadłużenie wobec grupy IV), 4 (zadłużenie wobec sektora finansów publicznych), 3 i 2.

Należy pamiętać, że każda zmiana danych ujętych w sprawozdaniu Rb-Z może mieć wpływ na poziom państwowego długu publicznego oraz na poziom obliczanych na jego podstawie wskaźników ekonomicznych dla poszczególnych okresów sprawozdawczych. Dlatego jeśli wystąpią jakiekolwiek zmiany w poziomie ewidencjonowanych zobowiązań w stosunku do przesłanych wcześniej sprawozdań Rb-Z, sporządza się korektę zgodnie z zapisami §10 ust. 5.

III. Poręczenia i gwarancje

Kolejna, trzecia część sprawozdania Rb-Z dotyczy zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji, jakich udzieliły jednostki sektora finansów w celu zabezpieczenia zobowiązań innych podmiotów. W tym zestawieniu wykazuje się m.in. potencjalne zobowiązania, ciążące na jednostce z tytułu udzielonych poręczeń lub gwarancji, jak również zobowiązania wymagalne, które jednostka udzielająca poręczenia (gwarancji) musi spłacić za dłużnika (tj. podmiot, którego zobowiązania zabezpieczone były umową poręczenia lub gwarancji) w przypadku uruchomienia poręczenia (gwarancji), czyli realizacji umowy poręczenia (gwarancji).

Sprawozdanie z tego zakresu przewiduje następujące kategorie danych:

-   F1. Wartość nominalna niewymagalnych zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji na koniec okresu sprawozdawczego,

-   F2. Wartość nominalna wymagalnych zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji na koniec okresu sprawozdawczego,

-   F3. Wartość poręczeń i gwarancji udzielonych w okresie sprawozdawczym.

Wiersz F1

Wartość nominalna niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji oznacza kwotę, którą poręczyciel (gwarant) miałby obowiązek zapłacić, gdyby dłużnik, za którego udzielono poręczenia (gwarancji), nie spłacił zobowiązania samodzielnie.

W przypadku kredytów i pożyczek objętych poręczeniami (gwarancjami) należy uwzględnić zarówno kwotę świadczenia głównego (kapitału), jak i świadczeń ubocznych (takich jak odsetki oraz inne opłaty związane z udzieleniem kredytu lub pożyczki, np. prowizje przygotowawcze), o ile zostały objęte poręczeniem (gwarancją).

Wiersz F2

Wartość nominalna wymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji na koniec okresu sprawozdawczego oznacza kwotę, którą poręczyciel (gwarant) ma obowiązek zapłacić, z uwagi na uruchomione poręczenie (gwarancje) wg stanu na koniec okresu sprawozdawczego.

Wiersz F3

Wartość nominalna wymagalnych poręczeń i gwarancji udzielonych w trakcie okresu sprawozdawczego oznacza łączną wartość udzielonych poręczeń i gwarancji w ciągu danego kwartału, przy czym należy uwzględnić zarówno poręczoną należność główną wraz z należnością uboczną (odsetki).

Przykład

JST(gwarant) w latach 2006–2010 poręczyła:

     w 2006 r. trzyletnią pożyczkę innej JST(dłużnik) w wysokości 45 mln zł – wartość poręczenia 51 mln zł,

     w 2008 r. dwuletnią pożyczkę JST(dłużnik) w wysokości 110 mln zł – wartość poręczenia 119 mln zł,

     w 2008 r. dwuletnią pożyczkę JST w wysokości 59 mln zł – wartość poręczenia 65 mln zł,

     w 2008 r. jednostce spoza sektora finansów publicznych, pięcioletnią pożyczkę w wysokości 35 mln zł – wartość poręczenia 43 mln zł,

     w 2009 r. czteroletnia pożyczkę jednostce spoza sektora finansów publicznych w wysokości 68 mln zł – wartość poręczenia 79 mln zł.

     w 2010 r. dwuletnią pożyczkę jednostce spoza sektora finansów publicznych w wysokości 27 mln zł – wartość poręczenia 31 mln zł.

Jednostka samorządu terytorialnego (dłużnik) nie spłaciła kredytu zaciągniętego w 2005 r., dlatego w 2009 r. poręczenie zostało uruchomione. JST (gwarant) przejęła pozostałe do spłaty zobowiązanie w wysokości 15 mln zł. W styczniu 2010 r. spłaciła za dłużnika 15 mln zł. Z 15 mln zł wierzytelności JST do końca marca 2010 r. udało się odzyskać od dłużnika (JST) 3 mln zł. Od kwoty pozostałej do odzyskania kwoty, tj. 12 mln zł, JST(gwarant) naliczył 0,3 mln zł odsetek za zwłokę.

W sprawozdaniu Rb-Z, wg stanu na koniec I kwartału 2010 r., należy wykazać powyższe informacje w sposób następujący:

     w wierszu F1, w kolumnie 2 (ogółem) 384 mln zł, natomiast w kolumnach: 3 (wobec sektora finansów publicznych) i 6 (wobec jednostek należących do grupy III) – 235 mln zł, w kolumnie 8 (wobec pozostałych podmiotów) 149 mln zł,

     w wierszu F2, jednostka wykaże wartości zerowe,

     w wierszu F3, w kolumnach: 2, 8 – 27 mln zł.

IV. Uzupełniające dane o kredytach i pożyczkach jednostek samorządu terytorialnego na realizację programów i projektów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych

Obowiązek sporządzenia zestawienia dotyczącego danych uzupełniających z zakresu kredytów i pożyczek w tej części formularza spoczywa tylko na jednostkach samorządu terytorialnego.

Należy w tym zestawieniu wykazać wartość zobowiązań wynikających z tytułu kredytów i pożyczek otrzymanych z budżetu państwa lub z innych źródeł, włączając współfinansowanie (udział własny), na realizację programów i projektów finansowanych przy wykorzystaniu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA).

Dane należy prezentować w podziale na pochodzące z budżetu państwa i z innych źródeł oraz na te związane ze współfinansowaniem (udział własny); wszystkie dane w rozbiciu na zobowiązania ogółem i długoterminowe.

V. Uzupełniające dane o zobowiązaniach jednostek samorządu terytorialnego, wynikających z zawartych umów na okres dłuższy niż 6 miesięcy, o terminie płatności przypadającym w latach następnych

Obowiązek sporządzenia zestawienia dotyczącego danych uzupełniających z zakresu zobowiązań wynikających z umów zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy, których termin płatności przypadnie w latach następnych w tej części formularza spoczywa tylko na jednostkach samorządu terytorialnego. W tym zestawieniu należy wykazać wszelkie zobowiązania powyżej 6 miesięcy (długookresowe) o terminie płatności przypadającym w latach następnych. Wyłączeniu podlegają zaciągnięte kredyty, pożyczki i wyemitowane papiery wartościowe, tj. wszelkie zobowiązania podlegające wykazaniu w części A.

Dane należy prezentować w rozbiciu na kwoty ponoszone na realizację zadań bieżących oraz inwestycyjnych. Poza wartością nominalną, tj. kwotą pozostałą do spłaty, licząc od końca okresu sprawozdawczego, należy podać datę zaciągnięcia zobowiązania, datę rozpoczęcia, oraz zakończenia spłaty.

VI. Zobowiązania z tytułu odsetek jednostek posiadających osobowość prawną, z wyłączeniem jednostek samorządu terytorialnego

Obowiązek sporządzenia zestawienia dotyczącego zobowiązań z tytułu odsetek w tej części formularza spoczywa tylko na jednostkach posiadających osobowość prawną. W związku z powyższym zestawienie to nie zostanie omówione.

Przykład

Jednostka od kwietnia 2008 r. leasinguje sprzęt komputerowy o wartości    120 000 zł

Umowa leasingu zawarta jest na 5 lat, miesięczne opłaty leasingowe wynoszą     2 400 zł z czego na spłatę kapitału przypada     2 000 zł

Również w 2008 r. w jednostce zbudowano infrastrukturę sieci komputerowej o łącznej wartości     200 000 zł

Zgodnie z umową jednostka nie płaci za sprzęt oraz prace serwisowe. W zamian jednostka przez 5 lat będzie ponosiła opłaty licencyjne oraz serwisowe miesięcznie w wysokości     4 750 zł

Jednostka pozyskała sprzęt komputerowy w ramach zadań bieżących, natomiast budowa infrastruktury sieci komputerowej nastąpiła w ramach zadań inwestycyjnych.

W sprawozdaniu Rb-Z za I kwartał 2010 r. w części dotyczącej danych uzupełniających uwzględnia się informacje:

-    wartość przedmiotu leasingu pozostała do zapłaty po I kwartale 2010 r. wynosi 56 000 zł. Kwota ta to wartość nominalna, którą wpisuje się do zestawienia w kolumnie 2. Transakcje leasingu finansowego dla potrzeb statystyki długu publicznego klasyfikuje się jako pożyczki. Kwotę 56 000 zł należy ująć w zestawieniu dotyczącym zobowiązań wg tytułów dłużnych.

 -   wartość opłat wynikająca z umowy licencyjnej i serwisowej wynosi 285 000 zł (60 miesięcy × 4750 zł). Od momentu zawarcia umowy do sporządzania sprawozdania za I kwartał 2010 r. jednostka zapłaciła dostawcy 152 000 zł. Oznacza to, że w kolumnie 6 należy ująć kwotę 133 000 zł jako wartość zobowiązania pozostałą do spłaty przez jednostkę.

Małgorzata Michalska

Sektor Publiczny

Więcej o sprawozdaniu RB-Z przeczytasz w Poradniku Rachunkowości Budżetowej nr 7. Zamów prenumeratę Poradnika Rachunkowości Budżetowej, a w najbliższym czasie otrzymasz omówienia najważniejszych zagadnień z rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej, m.in.:

- Nową kontrolę zarządczą

- Przekształcenia i likwidację zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych.