REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Ochrona sygnalistów w służbach mundurowych

Ochrona sygnalistów w służbach mundurowych./ fot. Shutterstock
Ochrona sygnalistów w służbach mundurowych./ fot. Shutterstock
Media

REKLAMA

REKLAMA

Rzecznik Praw Obywatelskich podpowiada jak chronić sygnalistów w służbach mundurowych. Dyrektywa z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej podstawą prawną ochrony sygnalistów w Polsce.
  • Osoby sygnalizujące nieprawidłowości w służbach mundurowych nadal nie są w Polsce chronione żadną ustawą szczególną – co jest standardem w wielu państwach
  • Niekorzystna ocena służbowa, upomnienia, przeniesienie do odległej jednostki, zwolnienie ze stanowiska, załamanie kariery, blokowanie dostępu do szkoleń, obniżenie uposażenia, degradacja, a nawet zwolnienie ze służby – to przykłady działań opresyjnych wobec tych sygnalistów
  • Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje na rozwiązania systemowe, które pozwalają chronić sygnalistów pomimo braku ustawy
  • Ważne znaczenie może mieć tu dyrektywa z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej

Funkcjonariusze Służby Więziennej przeniesieni do pełnienia służby w odległych o kilkaset kilometrów od dotychczasowych jednostek, po tym jak ujawnili nieprawidłowości w funkcjonowaniu Zakładu Technologii Informatycznych i Edukacyjnych Centralnego Ośrodka Szkolenia SW. Funkcjonariusze służb specjalnych i mundurowych, którzy boją się ujawnić przypadki stosowania tortur - na takie sytuacje narażeni są żołnierze czy funkcjonariusze, którzy zgłosili  przełożonym lub odpowiednim instytucjom nieprawidłowości w swoich jednostkach.

REKLAMA

Ze skarg kierowanych do Rzecznika wynika, że wobec sygnalistów są podejmowane działania odwetowe, niekiedy zmierzające nawet do zwolnienia ze służby.

Kwestię niedostatecznego zabezpieczenia prawnego żołnierzy i funkcjonariuszy zgłaszających podejrzenia popełnienia przestępstw lub innych naruszeń prawa Rzecznik poruszał już wielokrotnie w wystąpieniach do Prezesa Rady Ministrów i Ministra Obrony Narodowej.

Kim jest sygnalista i co mu grozi?

REKLAMA

Sygnalista (angielski odpowiednik whistleblower) to osoba, która w interesie publicznym decyduje się ujawnić informacje o działalności, która jest nieuczciwa lub niezgodna z prawem. Często są to pracownicy zgłaszający nieprawidłowości w instytucjach, w których są zatrudnieni.

W przypadku sygnalistów zatrudnionych w służbach mundurowych sytuacja jest szczególnie skomplikowana. Stosunek służbowy żołnierza czy policjanta zawiera wiele elementów władczych, których brak w normalnym stosunku pracy. Podlegają oni rozkazom służbowym przełożonych i dowódców. Ci z kolei mogą decydować m.in. o przeniesieniu ich na niższe stanowiska, do innej jednostki organizacyjnej, np. w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania, wyznaczeniu miejsca pełnienia służby w warunkach urągających godności, wszczęcia postępowania dyscyplinarnego czy zwolnienia ze służby.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Takie działania mogą być formą odwetu za ujawnienie informacji. W takiej sytuacji osoby mające istotne informacje o nadużyciach nie zgłaszają ich. Paraliżująco działa brak poczucia jakiejkolwiek ochrony ze strony państwa i silne przeświadczenie o niekorzystnych konsekwencjach zgłoszenia.

W przypadku sporu prawnego funkcjonariusze podlegają pod sądownictwo administracyjne. Nie jest łatwo dowieść przed nimi związku przyczynowego między uzasadnionym ujawnieniem informacji, a podjętymi decyzjami osobowymi o charakterze odwetowym. Często mają one charakter wewnętrzny, trudno z nimi polemizować. W części przypadków dowódca lub przełożony nie musi nawet uzasadniać swojej decyzji.

Stanowisko RPO 

RPO wielokrotnie podkreślał, że działalność sygnalistów jest bardzo ważna. Wymaga olbrzymiej odwagi i powinna być objęta szczególną ochroną ze strony państwa. Dzięki sygnalistom można uniknąć wielu sytuacji kryzysowych - korupcji, nadużywania stanowisk, nieprawidłowości finansowych, naruszania praw człowieka.

Tymczasem w polskim prawie nadal brakuje ustawy efektywnie chroniącej sygnalistów w służbach mundurowych. RPO w swoim stanowisku wskazuje jednak, że w sytuacji braku ustawy ochronę można skutecznie wywodzić z Konstytucji, prawa międzynarodowego i Kodeksu Prawa Administracyjnego.

Przykładem tendencji zmierzającej do skutecznego chronienia sygnalistów przed represjami i naciskami jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Nie wpływa ona na odpowiedzialność państw członkowskich za zapewnienie bezpieczeństwa narodowego ani na uprawnienia państw członkowskich do ochrony swych podstawowych interesów bezpieczeństwa. Wyłączenie sektorów obrony i bezpieczeństwa z jej zakresu nie oznacza zaś, że ochrona przewidziana w prawie europejskim w ogóle nie znajduje zastosowania do służb mundurowych.

Dyrektywa weszła w życie 16 grudnia 2019 r. Od tego czasu Polska ma dwa lata na jej wprowadzenie do swego porządku prawnego.

W załączniku prezentujemy pełny tekst stanowiska RPO. Może ono być przydatne w sprawach, w których odwet był ukrytą przesłanką zwolnienia funkcjonariusza lub żołnierza ze służby.

Załączniki:

  1. PDF icon Stanowisko RPO Sygnaliści w służbach mundurowych 2019.pdf
Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość budżetowa
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Kiedy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia? Czy pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia?

Kiedy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia? W jakich przypadkach pracodawca będzie mógł rozwiązać umowę o pracę z winy pracownika, a w jakich bez winy pracownika? Czy pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia?

Społeczne Agencje Najmu z 100 proc. dofinansowaniem z UE. Wnioski do 17 marca 2025 r.

Społeczne Agencje Najmu z 100 proc. dofinansowaniem z UE. Ruszyła II edycja konkursu dla gmin. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przeznaczy blisko 100 mln zł z Unii Europejskiej na Społeczne Agencje Najmu Wnioski do 17 marca 2025 r. Kto może wystąpić o dofinansowanie? Ile wynosi dofinansowanie?

Wyniki VI tury naboru programu Aktywny Maluch. Prawie 10 tys. miejsc opieki objętych dofinansowaniem

Wyniki VI tury naboru programu Aktywny Maluch. Prawie 10 tys. miejsc opieki objętych dofinansowaniem. Resort rodziny 31 stycznia opublikował wyniki VI tury naboru ciągłego w ramach programu Aktywny Maluch 2022-2029. Zgodnie z danymi resortu rodziny, poziom użłobkowienia w Polsce wynosi już 40,11 proc. Pod koniec 2023 r. wynosił 36 proc.

Czy pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej?

Czy pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej? Czym jest siła wyższa? Kiedy pracownik powinien poinformować pracodawcę o taki zwolnieniu? Czy dni przeznaczone na zwolnienie z powodu działania siły wyższej przechodzą na kolejny rok?

REKLAMA

Sporządzanie sprawozdań przez JST. Są nowe wzory. Kiedy sprawozdanie na starych zasadach?

Sporządzanie sprawozdań przez JST. Są nowe wzory. 31 stycznia 2025 r. w Dzienniku Ustaw ukazało się rozporządzenie Ministra Finansów, które wprowadza m.in. nowe wzory sporządzania sprawozdań przez JST. Kiedy sprawozdanie na starych zasadach?

Amortyzacja środków trwałych

Czym są środki trwałe? Czym jest amortyzacja? Co jest wartością początkową środka trwałego? Co należy uwzględnić przy amortyzacji środka trwałego? Jakie wyróżniamy metody amortyzacji środków trwałych?

Zasady refundacji okularów lub szkieł kontaktowych: dokumentacja

Pracodawcy mają obowiązek zapewnić pracownikom okulary bądź szkła kontaktowe korygujące wzrok swoim pracownikom. Co należy uwzględnić w dokumentacji dotyczącej refundacji za poniesione koszty związane z zakupem okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok?

Monitorowanie poczty elektronicznej pracownika. Kiedy pracodawca może skontrolować pocztę pracownika?

Monitorowanie poczty elektronicznej pracownika. Kiedy pracodawca może skontrolować pocztę pracownika? Czy ma znaczenie miejsce w którym pracownik wykonuje prace, czy jest w biurze, pracuje hybrydowo, czy zdalnie?

REKLAMA

Umowa o pracę na okres próbny i umowa o pracę na czas określony 2025 r. Na jaki czas mogą zostać zawarte?

Umowa o pracę na okres próbny i umowa o pracę na czas określony 2025 r. Na jaki czas mogą zostać zawarte? Jakie są ograniczenia? Kiedy umowa o pracę na czas określony przekształca się w umowę o pracę na czas nieokreślony?

Limit 10 000 zł. Rejestr antykorupcyjny w gminach tylko dla poważniejszych nadużyć? [propozycja MF]

Rząd podtrzymuje plany wprowadzenia od 1 stycznia 2026 r. rejestru umów zawieranych w samorządach. Ma to dać efekt przejrzystości spraw finansowych w gminach. Istotną zmianą jest rozważane przez MG limitu 10 000 zł - tylko umowy powyżej tej wartości byłyby ujawniane w rejestrze.

REKLAMA