Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Ochrona sygnalistów w służbach mundurowych

Ochrona sygnalistów w służbach mundurowych./ fot. Shutterstock
Ochrona sygnalistów w służbach mundurowych./ fot. Shutterstock
Media
Rzecznik Praw Obywatelskich podpowiada jak chronić sygnalistów w służbach mundurowych. Dyrektywa z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej podstawą prawną ochrony sygnalistów w Polsce.
  • Osoby sygnalizujące nieprawidłowości w służbach mundurowych nadal nie są w Polsce chronione żadną ustawą szczególną – co jest standardem w wielu państwach
  • Niekorzystna ocena służbowa, upomnienia, przeniesienie do odległej jednostki, zwolnienie ze stanowiska, załamanie kariery, blokowanie dostępu do szkoleń, obniżenie uposażenia, degradacja, a nawet zwolnienie ze służby – to przykłady działań opresyjnych wobec tych sygnalistów
  • Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje na rozwiązania systemowe, które pozwalają chronić sygnalistów pomimo braku ustawy
  • Ważne znaczenie może mieć tu dyrektywa z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej

Funkcjonariusze Służby Więziennej przeniesieni do pełnienia służby w odległych o kilkaset kilometrów od dotychczasowych jednostek, po tym jak ujawnili nieprawidłowości w funkcjonowaniu Zakładu Technologii Informatycznych i Edukacyjnych Centralnego Ośrodka Szkolenia SW. Funkcjonariusze służb specjalnych i mundurowych, którzy boją się ujawnić przypadki stosowania tortur - na takie sytuacje narażeni są żołnierze czy funkcjonariusze, którzy zgłosili  przełożonym lub odpowiednim instytucjom nieprawidłowości w swoich jednostkach.

Ze skarg kierowanych do Rzecznika wynika, że wobec sygnalistów są podejmowane działania odwetowe, niekiedy zmierzające nawet do zwolnienia ze służby.

Kwestię niedostatecznego zabezpieczenia prawnego żołnierzy i funkcjonariuszy zgłaszających podejrzenia popełnienia przestępstw lub innych naruszeń prawa Rzecznik poruszał już wielokrotnie w wystąpieniach do Prezesa Rady Ministrów i Ministra Obrony Narodowej.

Kim jest sygnalista i co mu grozi?

Sygnalista (angielski odpowiednik whistleblower) to osoba, która w interesie publicznym decyduje się ujawnić informacje o działalności, która jest nieuczciwa lub niezgodna z prawem. Często są to pracownicy zgłaszający nieprawidłowości w instytucjach, w których są zatrudnieni.

W przypadku sygnalistów zatrudnionych w służbach mundurowych sytuacja jest szczególnie skomplikowana. Stosunek służbowy żołnierza czy policjanta zawiera wiele elementów władczych, których brak w normalnym stosunku pracy. Podlegają oni rozkazom służbowym przełożonych i dowódców. Ci z kolei mogą decydować m.in. o przeniesieniu ich na niższe stanowiska, do innej jednostki organizacyjnej, np. w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania, wyznaczeniu miejsca pełnienia służby w warunkach urągających godności, wszczęcia postępowania dyscyplinarnego czy zwolnienia ze służby.

Takie działania mogą być formą odwetu za ujawnienie informacji. W takiej sytuacji osoby mające istotne informacje o nadużyciach nie zgłaszają ich. Paraliżująco działa brak poczucia jakiejkolwiek ochrony ze strony państwa i silne przeświadczenie o niekorzystnych konsekwencjach zgłoszenia.

W przypadku sporu prawnego funkcjonariusze podlegają pod sądownictwo administracyjne. Nie jest łatwo dowieść przed nimi związku przyczynowego między uzasadnionym ujawnieniem informacji, a podjętymi decyzjami osobowymi o charakterze odwetowym. Często mają one charakter wewnętrzny, trudno z nimi polemizować. W części przypadków dowódca lub przełożony nie musi nawet uzasadniać swojej decyzji.

Stanowisko RPO 

RPO wielokrotnie podkreślał, że działalność sygnalistów jest bardzo ważna. Wymaga olbrzymiej odwagi i powinna być objęta szczególną ochroną ze strony państwa. Dzięki sygnalistom można uniknąć wielu sytuacji kryzysowych - korupcji, nadużywania stanowisk, nieprawidłowości finansowych, naruszania praw człowieka.

Tymczasem w polskim prawie nadal brakuje ustawy efektywnie chroniącej sygnalistów w służbach mundurowych. RPO w swoim stanowisku wskazuje jednak, że w sytuacji braku ustawy ochronę można skutecznie wywodzić z Konstytucji, prawa międzynarodowego i Kodeksu Prawa Administracyjnego.

Przykładem tendencji zmierzającej do skutecznego chronienia sygnalistów przed represjami i naciskami jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Nie wpływa ona na odpowiedzialność państw członkowskich za zapewnienie bezpieczeństwa narodowego ani na uprawnienia państw członkowskich do ochrony swych podstawowych interesów bezpieczeństwa. Wyłączenie sektorów obrony i bezpieczeństwa z jej zakresu nie oznacza zaś, że ochrona przewidziana w prawie europejskim w ogóle nie znajduje zastosowania do służb mundurowych.

Dyrektywa weszła w życie 16 grudnia 2019 r. Od tego czasu Polska ma dwa lata na jej wprowadzenie do swego porządku prawnego.

W załączniku prezentujemy pełny tekst stanowiska RPO. Może ono być przydatne w sprawach, w których odwet był ukrytą przesłanką zwolnienia funkcjonariusza lub żołnierza ze służby.

Załączniki:

  1. PDF icon Stanowisko RPO Sygnaliści w służbach mundurowych 2019.pdf
Reklama
Zaktualizuj swoją wiedzę z naszymi publikacjami i szkoleniami
Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Księgowość budżetowa
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Mieszkańcy małych gmin i dużych miast powinni mieć te same możliwości

    Mamy aspiracje, aby mieszkańcy zarówno mniejszych miejscowości, jak i dużych miast mieli te same możliwości, aby mogli korzystać w równym stopniu z środków rządowych, samorządowych i europejskich – powiedział w piątek minister funduszy i polityki regionalnej Grzegorz Puda.

    RIO o klasyfikacji dochodów gmin za zakwaterowanie uchodźców z Ukrainy

    Dochody uzyskiwane przez gminy z tytułu opłat za zakwaterowanie, które od niedawna dokonują uchodźcy z Ukrainy należy klasyfikować w dziale 853 - wskazała w stanowisku RIO w Szczecinie. Izba zwróciła uwagę, że w rozporządzeniu MF brakuje dedykowanej klasyfikacji budżetowej

    Od 21 marca 2023 r. nowe zasady prowadzenia akt pracowniczych

    W Dzienniku Ustaw opublikowano nowelizację rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej. Dotyczy dokumentów na temat przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników oraz wprowadzenia informacji o pracy zdalnej.

    Czy klauzula waloryzacyjna ma zastosowanie do umów o zamówienia publiczne poniżej 130 000 zł zawieranych na dłużej niż 6 miesięcy?

    Czy waloryzacja w umowach z terminem przekraczającym 6 miesięcy wprowadzona od 10 listopada 2022 r. ustawą z 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców dotyczy również postępowań poniżej 130 000 zł, jeżeli umowy zawierane są na okres przekraczający 6 miesięcy?

    Jaki wymiar urlopu wypoczynkowego po zmianie pracodawcy?

    Od 01.03.2023 r. będziemy zatrudniać osobę na stanowisku woźnego w wymiarze 3/4 etatu ze stażem 23 lat pracy. Osoba ta dotychczas pracowała w Służbie Więziennej (do dnia 20.01.2023 r.).

    Czy należy się dodatek stażowy w dodatkowym miejscu zatrudnieniu nauczyciela

    Jesteśmy szkołą podstawową państwową (organ prowadzący Urząd Miasta). Zatrudniliśmy nauczyciela z dwudziestoletnim stażem pracy na 1/2 etatu. Ten sam nauczyciel jest zatrudniony w innej szkole podstawowej w naszym mieście na pełny etat. Nauczyciel przedstawił nam świadectwa pracy. Na podstawie tych samych świadectw pracy otrzymuje dodatek w szkole podstawowej, w której jest zatrudniony na cały etat. Czy należy mu się dodatek za staż pracy?

    Kiedy płatnika nie wiążą wnioski złożone przez podatnika

    Proszę o informację dot. interpretacji z art. 31a pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: "Po ustaniu stosunku prawnego stanowiącego podstawę dokonywania przez płatnika świadczeń podatnikowi, płatnik przy obliczaniu zaliczki pomija oświadczenia i wnioski złożone uprzednio przez podatnika, z wyjątkiem wniosków, o których mowa w art. 32 ust. 6 i 8 oraz art. 41 ust. 11.

    Czy w przypadku sprzedaży węgla przez gminę trzeba prowadzić ewidencję z wykorzystaniem konta 330

    Gmina zleciła na podstawie umów sprzedaż "preferencyjnego" węgla przedsiębiorstwom i spółkom działającym na terenie Gminy. Czy w ww. przypadku gmina powinna prowadzić ewidencję magazynową (konto 330 "Towary") i ewidencję sprzedaży węgla?

    Poszerzenie przez wójta katalogu przesłanek przyznania dodatku specjalnego do wynagrodzeń pracowników

    Wójt gminy w drodze zarządzenia wewnętrznego postanowił, że pracownikom urzędu gminy, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, mogą być przyznawane dodatki specjalne do wynagrodzeń "w innych uzasadnionych sytuacjach, niż wskazane w ustawie o pracownikach samorządowych". Na podstawie tego zarządzenia dodatki specjalne były przyznawane pracownikom m.in. z tytułu "pracy w uciążliwych warunkach, w tym z narażeniem na ciągły stres", "szczególne osiągnięcia w pracy" lub bez żadnego dodatkowego uzasadnienia.

    Świadczenia pomocy zdrowotnej dla nauczycieli. Jak ustalić?

    Rada gminy nie określiła rodzaju świadczeń przyznawanych w ramach pomocy zdrowotnej dla nauczycieli oraz warunków i trybu ich przyznawania. Przy braku tej uchwały nie zaplanowała w budżecie gminy wydatków na ten cel.

    Jak rozliczyć godziny ponadwymiarowe nauczyciela, który przebywa na zwolnieniu lekarskim?

    Jak rozliczyć godziny ponadwymiarowe nauczyciela, który przebywa na zwolnieniu lekarskim? Jakie przepisy mają zastosowanie w przypadku, w którym nauczyciel zatrudniony jest w szkole prowadzonej przez gminę?

    Nieruchomości szkolne a podatek od nieruchomości

    Ustawodawca podatkowy przyznaje placówkom oświatowym preferencje w podatku od nieruchomości. 

    Odliczenie VAT od wydatków gminy na zakup autobusów

    Czy gmina ma prawo do odliczenia pełnej wysokości podatku naliczonego z tytułu nabycia autobusów niskoemisyjnych w przypadku, gdy te na podstawie umowy najmu będą później wykorzystywane przez spółkę gminną powołaną do realizacji zadań z zakresu transportu publicznego?

    Zmiany: urlopy, szkolenia, elastyczny czas pracy [Ostateczna wersja nowelizacji kodeksu pracy]

    Nowelizacja wdraża dwie unijne dyrektywy. Nowe przepisy regulują m.in. urlopy i czas pracy, w tym urlop rodzicielski, do którego pracownicy będą mieli indywidualne prawo.

    Program "Ochrona Zabytków". Dofinansowanie 200 mln zł

    Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosiło drugi nabór w programie Ochrona Zabytków.

    PUE ZUS: Kalkulator do wyliczenia wysokości emerytury w 2023 r.

    Na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS można samodzielnie wykonać symulację wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego, przyznawanego na nowych zasadach. Symulacja pozwala na wykonanie obliczeń tym osobą, które chcą sprawdzić jakie świadczenie by otrzymały, gdyby przechodziły na emeryturę w bieżącym roku.

    ZUS: Co się dzieje ze środkami zapisanymi na subkoncie w ZUS w razie śmierci ubezpieczonego

    Środki zapisane na subkoncie w ZUS podlegają podziałowi i wypłacie w razie m. in. śmierci ubezpieczonego. Tak, jak to ma miejsce w przypadku środków zgromadzonych na rachunku w OFE - poinformował PAP rzecznik ZUS Paweł Żebrowski.

    Podwyżki pensji w RIO o 300 zł - 1130 zł [wyrównanie od 1 stycznia 2023 r.]

    Od 300 zł do ponad 1,1 tys. zł wzrosną stawki wynagrodzenia zasadniczego pracowników regionalnych izb obrachunkowych nieobjętych tzw. systemem mnożnikowym – przewiduje projekt nowego rozporządzenia. Podwyżki mają nastąpić z wyrównaniem od 1 stycznia 2023 r.

    MF: Zasady wykorzystania i zwrotu przez samorządy odsetek z Funduszu Pomocy

    Ministerstwo finansów wyjaśniło, że jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek zwrócić niewykorzystane odsetki ze środków Funduszu Pomocy na rachunek właściwego wojewody. Zasada ta nie dotyczy odsetek od środków przeznaczonych na zadania oświatowe.

    Nagrody specjalne dla pracowników pomocy społecznej [Nowelizacja, zmiany]

    Nagrody za wybitne, nowatorskie rozwiązania w zakresie pomocy społecznej dla np. pracowników socjalnych minister będzie mógł przyznać sam z własnej inicjatywy, bez wniosku ze strony np. organów administracji samorządowej - zakłada projekt nowelizacji rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie przyznawania nagród specjalnych w zakresie pomocy społecznej.

    Dodatkowe dwa dni wolne od pracy dla dawców krwi
    Pytania i odpowiedzi o PPK po autozapisie

    Odpowiedzi na pytania dotyczące naliczania i odprowadzania wpłat do PPK po autozapisie.

    Nowe zasady konfiguracji poczty elektronicznej w samorządach

    Podmioty publiczne zostaną zobowiązane do korzystania z poczty elektronicznej wykorzystującej trzy, określone mechanizmy uwierzytelniania, będą też mogły złożyć wniosek, by wpisać swoje telefony do wykazu numerów służących wyłącznie do odbierania połączeń - zakłada rządowy projekt ustawy o zwalczaniu nadużyć w komunikacji elektronicznej, który właśnie trafił do Sejmu.

    Kiedy umorzyć postępowanie o dostęp do informacji publicznej

    Jednym ze sposobów zakończenia postępowania zainicjowanego wnioskiem o dostęp do informacji publicznej jest wydanie decyzji o umorzeniu tego postępowania. Taka forma zakończenia postępowania stosowana jest przede wszystkim wtedy, kiedy organ - ze względu na brak możliwości technicznych - nie może udostępnić informacji zgodnie z wnioskiem.

    Błędy popełniane przez gminy w uchwałach o programach zapobiegania bezdomności zwierząt

    W uchwałach wprowadzających programy zapobiegania bezdomności zwierząt rady gmin nie rozdzielają budżetu programu na poszczególne zadania. Prokuratorzy skutecznie zaskarżają do sądów administracyjnych uchwały z taką wadą. Błędem jest również powtarzanie w uchwałach zapisów i definicji ustawowych.