Składka zdrowotna za pracownika zwolnionego z PIT i osiągającego niski przychód

PROBLEM: W związku ze zmianami obowiązującymi od 1 sierpnia 2019 r., dotyczącymi zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych pracowników do 26 roku życia objętych obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, proszę o wyjaśnienie sposobu, w jaki powinniśmy dokonać obniżenia składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, która zostałaby obliczona, gdyby pracownik nie był zwolniony z podatku. Czy kwotę ubezpieczenia zdrowotnego należy porównać z kwotą zaliczki, która zostaje naliczona na liście płac po odliczeniu 7,75% ubezpieczenia zdrowotnego, czy do kwoty zaliczki przed pomniejszeniem jej o 7,75% składki zdrowotnej?

Zobacz: ZUS

ODPOWIEDŹ: Składkę zdrowotną obliczoną według stopy 9% należy porównać z tzw. hipotetyczną zaliczką na podatek, ustaloną przed odliczeniem składki w wysokości 7,75%. Na marginesie, w przypadku zastosowania ulgi "zerowy PIT", nie ma uzasadnienia obliczanie składki zdrowotnej podlegającej odliczeniu od podatku. Po pierwsze, zaliczka nie występuje, więc nie obliczamy kwoty do jej zapłaty, a po drugie - najważniejsze - nie można odliczać składki ustalonej od przychodu zwolnionego z podatku.

UZASADNIENIE: Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz obliczania składek zdrowotnych określa ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna). Podstawę wymiaru składek na to ubezpieczenie stanowi - tak jak przy ubezpieczeniach społecznych - przychód w rozumieniu przepisów ustawy z 26 lipca 2019 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa PIT), osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, w tym wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy. Poza tym podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonego, potrąconych przez płatnika ze środków ubezpieczonego. Składka zdrowotna wynosi 9% podstawy wymiaru i jest pokrywana z dochodu, np. pracownika, a następnie podlega odliczeniu od podatku dochodowego do wysokości 7,75% podstawy wymiaru.

Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy

W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika-pracodawcę, zgodnie z zasadami z ustawy zdrowotnej, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy obliczonej przez tego płatnika, również zgodnie z przepisami ustawy o PIT, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.

W praktyce takie rozwiązanie ma zastosowanie w przypadku miesiąca, za który pracownikowi przysługuje dość niskie wynagrodzenie, np. z powodu nieobecności lub w razie zatrudnienia na małą część etatu. Wysokość naliczonej 9-procentowej składki zdrowotnej porównuje się z zaliczkią obliczoną według stawki z tabeli skali podatkowej i pomniejszoną o ewentualną kwotę zmniejszającą podatek, jeśli pracownik ma do niej prawo na podstawie złożonego oświadczenia PIT-2. Tym samym jest to zaliczka przed odliczeniem składki zdrowotnej w wysokości 7,75% podstawy wymiaru. Jeśli dochód jest na tyle niski, że zaliczka jest zerowa, składka zdrowotna również wynosi 0 zł. Do ZUS składka nie wpłynie.

Składka zdrowotna a ulga dla młodych

Od 1 sierpnia 2019 r. obowiązuje dodatkowy przepis, zgodnie z którym, w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od przychodu wolnego od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy PIT jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony z tego podatku, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.

Regulacja ta ma związek z nową ulgą podatkową - zwolnione od podatku dochodowego są przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz umów zlecenia, zawartych z przedsiębiorstwami (działalność wykonywana osobiście), otrzymane przez podatnika do ukończenia przez niego 26 roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł, przy czym limit ten będzie dotyczył przychodów uzyskanych od 1 stycznia 2020 r. W okresie od sierpnia do grudnia 2019 r. górna granica zwolnienia wynosi 35 636,67 zł, przy czym pracodawca odstępuje od poboru zaliczek na podstawie pisemnego oświadczenia złożonego przez pracownika, który deklaruje w nim, że spełnia warunki uprawniające do ulgi.

Zwolnienie wymienionych wcześniej przychodów od podatku nie ma wpływu na obowiązek w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz zdrowotnego z tytułu stosunku pracy i pokrewnych oraz umów zleceń. Nadal obowiązek składkowy jest ustalany na podstawie przepisów z dziedziny ubezpieczeń, czyli tak jak dotychczas. Oznacza to, że z wynagrodzenia objętego zwolnieniem z PIT odlicza się tylko należne składki społeczne i/lub zdrowotną. Nie potrąca się zaliczki PIT.

Nadal natomiast obowiązuje zasada dotycząca ewentualnego obniżenia składki zdrowotnej, z tym że nie do faktycznej pobieranej zaliczki, bo ta nie występuje ze względu na zwolnienie, a obliczonej jedynie wirtualnie właśnie na potrzeby ustalenia tego obniżenia. Innymi słowy, nie jest tak, że skoro u osób do 26 roku życia zaliczka wynosi 0 zł, to automatycznie składka zdrowotna też nie jest należna. Potwierdza to komunikat ZUS, który opublikowaliśmy na łamach dodatku do "Rachunkowości Budżetowej" 18/2019 - "Kadry i płace w sferze budżetowej nr 9", str. 13.

24-letni pracownik jest zatrudniony na 1/4 etatu, z wynagrodzeniem 562,50 zł brutto. Nie złożył oświadczenia PIT-2, ale dostarczył płatnikowi oświadczenie, że do końca 2019 r. jego dochody zmieszczą się w kwocie tegorocznego limitu zwolnienia. Rozliczenie wynagrodzenia wygląda następująco:

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu, ale ze zmianą odnośnie do wysokości wynagrodzenia - 1500 zł brutto oraz PIT-2, który w tym przypadku został złożony. Tu nawet nie ma potrzeby obliczania hipotetycznej zaliczki, gdyż z góry wiadomo, że składka zdrowotna jej nie przewyższy. Jednak dla sprawdzenia na liście płac została ona obliczona. W tej opcji do ZUS należne jest odprowadzenie pełnej składki zdrowotnej, która podlega potrąceniu z dochodu pracownika.

PODSTAWY PRAWNE

• art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a), art. 79, art. 81 ust. 1, 5 i 6, art. 83 ust. 1 i 2a, art. 85 ust. 1, art. 95 ust. 1 pkt 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1373; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1590)

• art. 21 ust. 1 pkt 148, art. 27b ust. 1 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1394)

©℗

IZABELA NOWACKA

ekonomista, specjalizuje się w prawie pracy, ubezpieczeniach społecznych i prawie podatkowym; autor licznych publikacji z zakresu rozliczania płac