Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zmiany w zamówieniach publicznych - procedura odwrócona

Zmiany z zamówieniach publicznych - procedura odwrócona./  fot. Fotolia
Zmiany z zamówieniach publicznych - procedura odwrócona./ fot. Fotolia
Fotolia
Zamawiający najpierw dokona oceny oferty. Procedura odwrócona została wprowadzona do Prawa zamówień publicznych.

Ostatnia duża nowelizacja ustawy – Prawo zamówień publicznych z 22 czerwca 2016 r. wprowadziła przepis pozwalający zamawiającemu na skorzystanie z tzw. procedury odwróconej, o której mowa w dodanym art. 24aa.

Procedura odwrócona polega na tym, że w postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego zamawiający może najpierw dokonać oceny ofert, a dopiero po tym zbadać, czy wykonawca, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza, nie podlega wykluczeniu oraz czy spełnia warunki udziału w postępowaniu. Dodatkowo możliwość taka musi zostać przewidziana w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ) lub w ogłoszeniu o zamówieniu.

Tę nową procedurę normuje art. 24aa ust. 1 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej: upzp). Przepis ten wprowadził do polskiego porządku prawnego postanowienia art. 56 ust. 2 dyrektywy 2014/24/UE, w świetle których w procedurach otwartych instytucje zamawiające mogą podjąć decyzję o rozpatrzeniu ofert przed sprawdzeniem, że nie ma podstaw wykluczenia, i przed weryfikacją spełnienia kryteriów kwalifikacji. Jeżeli zamawiający korzystają z tej możliwości, muszą zapewnić, by sprawdzenie niewystępowania podstawy wykluczenia i weryfikacja spełnienia kryteriów przebiegały w sposób bezstronny i przejrzysty – tak aby żadnego zamówienia nie udzielono oferentowi, który powinien był zostać wykluczony, lub który nie spełnia kryteriów kwalifikacji określonych przez zamawiającego.

Polecamy: e-Zamówienia publiczne. Przewodnik po elektronicznych zamówieniach publicznych

W praktyce procedura odwrócona polega więc na tym, że zamawiający w toku czynności oceny ofert nie dokonuje najpierw podmiotowej oceny wszystkich wykonawców (w zakresie spełniania warunków udziału w postępowaniu i braku podstaw do wykluczenia). Nie bada wszystkich wstępnych oświadczeń wykonawców, składanych w szczególności w formie jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia. W pierwszej kolejności dokonuje natomiast oceny ofert pod kątem przesłanek odrzucenia oferty (art. 89 ust. 1 upzp) oraz kryteriów oceny ofert opisanych w SIWZ. Dopiero wyłącznie w odniesieniu do wykonawcy, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza, dokonuje oceny podmiotowej. Bada wówczas oświadczenie wstępne takiego wykonawcy i żąda przedłożenia dokumentów w trybie art. 26 ust. 1 lub 2 upzp.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Rozwiązanie to niewątpliwie służy skróceniu czasu trwania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Pozwala pominąć czynności związane z koniecznością przeprowadzenia oceny w stosunku do tych wykonawców, których oferty nie zostały wybrane jako najkorzystniejsze, i tych których oferty zostały odrzucone.

Przesłanki zastosowania procedury odwróconej

Procedura odwrócona może być zastosowana tylko w przypadku postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego. Jedyną przesłanką ustawową umożliwiającą zastosowanie tej procedury jest zamieszczenie o tym przez zamawiającego informacji w SIWZ bądź w ogłoszeniu o zamówieniu. Obowiązek zamieszczenia takiej informacji w ogłoszeniu dotyczy zarówno zamówień, o których ogłoszenia przekazywane są do publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, jak i zamówień, o których ogłoszenia zamieszczane są w Biuletynie Zamówień Publicznych. Wymóg ten ma na celu zapewnienie jakości i przejrzystości procedury przetargowej.

Schemat postępowania w procedurze odwróconej

Oprócz zamieszczenia informacji o zastosowaniu procedury odwróconej w SIWZ bądź w ogłoszeniu o zamówieniu, zamawiający musi również – tak jak w przypadku procedury „standardowej” – określić warunki udziału w postępowaniu, wskazać żądane oświadczenia oraz dokumenty potwierdzające spełnianie tych warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw wykluczenia.

Pierwszym etapem procedury odwróconej jest ocena przedmiotowa oferty. Zamawiający powinien ją przeprowadzić zgodnie z wymogami upzp – rozpoczynając od podstaw odrzucenia oferty, wynikających z art. 89 ust. 1 upzp. Zamawiający może więc żądać wyjaśnienia treści oferty zgodnie z art. 87 ust. 1 upzp. Ma prawo również do poprawienia pomyłek w trybie art. 87 ust. 2 upzp. Dokonuje więc poprawy oczywistych omyłek pisarskich, oczywistych omyłek rachunkowych oraz innych omyłek polegających na niezgodności treści oferty z treścią SIWZ, niepowodujących istotnych zmian w treści oferty.

Niezbędna jest również analiza ceny ofertowej. Jeżeli zaoferowana cena lub koszt (lub ich istotne części składowe) wydają się rażąco niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzą wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami (określonymi przez zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów) – zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie dowodów, dotyczących wyliczenia ceny lub kosztu.

W szczególności analiza taka musi zostać przeprowadzona w przypadku wskazanym w art. 90 ust. 1a upzp, tj. gdy cena całkowita oferty jest niższa o co najmniej 30% od:

● wartości zamówienia powiększonej o należny VAT, ustalonej przed wszczęciem postępowania zgodnie z art. 35 ust. 1 i 2 upzp lub średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert (w takiej sytuacji zamawiający musi zwrócić się o udzielenie wyjaśnień, chyba że rozbieżność wynika z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia),

● wartości zamówienia powiększonej o należny VAT, zaktualizowanej z uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po wszczęciu postępowania, w szczególności istotnej zmiany cen rynkowych (w tym przypadku zamawiający może, lecz nie musi, zwrócić się o udzielenie wyjaśnień).

Po dokonaniu oceny przedmiotowej złożonych ofert, drugim etapem jest przeprowadzenie przez zamawiającego ich klasyfikacji na podstawie ustalonych w postępowaniu kryteriów oceny ofert.

Trzecim krokiem – tylko w odniesieniu do wykonawcy, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza – jest dokonanie oceny podmiotowej. Zamawiający bada oświadczenie wstępne, a następnie żąda przedłożenia dokumentów w trybie art. 26 ust. 1 lub 2 upzp.

Warto zaznaczyć, że w przypadku prowadzenia postępowania w procedurze odwróconej obowiązują takie same zasady, jak w każdym postępowaniu, jeśli chodzi o załączenie wskazanych oświadczeń do oferty. Różnica wynikająca z zastosowania procedury odwróconej polega jedynie na tym, że oświadczenia te podlegają ocenie dopiero na zakończenie oceny ofert – i to wyłącznie w odniesieniu do wykonawcy, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza.

Zamawiający zawsze powinien zatem żądać, stosownie do treści art. 25a ust. 1 upzp, od wszystkich wykonawców dołączenia do oferty aktualnego na dzień składania ofert oświadczenia w zakresie wskazanym przez zamawiającego w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia.

Informacje zawarte w oświadczeniu stanowią wstępne potwierdzenie, że wykonawca nie podlega wykluczeniu oraz spełnia warunki udziału w postępowaniu.

Jeżeli wartość zamówienia jest równa lub wyższa od progów unijnych, oświadczenie wykonawca składa w formie jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia. W zamówieniach o wartości poniżej progów unijnych wykonawca składa natomiast „zwykłe” oświadczenie.

Jeżeli wykonawca nie złożył oświadczenia, o którym mowa w art. 25a ust. 1 upzp, lub złożone oświadczenie jest niekompletne, zawiera błędy lub budzi wskazane przez zamawiającego wątpliwości – zamawiający wzywa do złożenia, uzupełnienia lub poprawienia takiego oświadczenia lub do udzielenia wyjaśnień w terminie przez siebie wskazanym, chyba że mimo jego złożenia, uzupełnienia lub poprawienia lub udzielenia wyjaśnień oferta wykonawcy podlega odrzuceniu albo konieczne byłoby unieważnienie postępowania.

Zasada ta ma jednak zastosowanie tylko do wykonawcy, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza, ponieważ zgodnie z założeniami dyrektywy klasycznej (pkt 84 dyrektywy 2014/24/UE) oferent, któremu postanowiono udzielić zamówienia, powinien być zobowiązany do przedstawienia stosownych dowodów, a instytucje zamawiające nie powinny zawierać umów z oferentami, którzy nie są w stanie tego zrobić.

Po dokonaniu pozytywnej oceny podmiotowej wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza, z uwzględnieniem okresu stand still przystępuje się do podpisania umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Uchylanie się od zawarcia umowy

Jeżeli wybrany wykonawca uchyla się od zawarcia umowy lub nie wnosi wymaganego zabezpieczenia należytego wykonania umowy, zamawiający może zweryfikować wykonawcę, który złożył ofertę najwyżej ocenioną spośród pozostałych ofert. W takim przypadku zamawiający przystępuje do badania podstaw wykluczenia oraz spełnienia warunków udziału w postępowaniu kolejnego wykonawcy. Nie trzeba natomiast przeprowadzać ponownego badania i oceny samych ofert.

Przez uchylenie się od zawarcia umowy należy rozumieć tylko bezpodstawną odmowę jej zawarcia.

Z ORZECZNICTWA

Stwierdzenie, że wykonawca, który złożył ofertę najkorzystniejszą, uchyla się od zawarcia umowy, musi być poprzedzone ustaleniem, że wykonawca nie ma zamiaru zawarcia umowy i umyślnie podejmuje działania, które mają na celu niedopuszczenie do jej zawarcia. Z całą stanowczością podkreślić należy, że „uchylanie się” wcale nie musi oznaczać bezpośredniej odmowy zawarcia umowy, lecz może wynikać z okoliczności i z zachowania (działań lub zaniechań) wykonawcy.

Wyrok KIO z 17 marca 2016 r., sygn. akt KIO 311/16

Odrzucenie oferty następuje, jeżeli:

● jest niezgodna z przepisami upzp

● jej treść nie odpowiada treści SIWZ, z zastrzeżeniem art. 87 ust. 2 pkt 3 upzp

● jej złożenie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

● zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu zamówienia

● została złożona przez wykonawcę wykluczonego z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia lub niezaproszonego do składania ofert

● zawiera błędy w obliczeniu ceny lub kosztu

● wykonawca w terminie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia nie zgodził się na poprawienie omyłki, o której mowa w art. 87 ust. 2 pkt 3 upzp

● wykonawca nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2 upzp, na przedłużenie terminu związania ofertą

● wadium nie zostało wniesione lub zostało wniesione w sposób nieprawidłowy, jeżeli zamawiający żądał wniesienia wadium

● oferta wariantowa nie spełnia minimalnych wymagań określonych przez zamawiającego

● jej przyjęcie naruszałoby bezpieczeństwo publiczne lub istotny interes bezpieczeństwa państwa, a tego bezpieczeństwa lub interesu nie można zagwarantować w inny sposób

● jest nieważna na podstawie odrębnych przepisów.

MAGDALENA BIELIKOW-KUCHARSKA

doktor nauk prawnych, audytor, wykładowca, główny specjalista do spraw kontroli wewnętrznej GDDKiA, ekspert w zakresie prawa zamówień publicznych i odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

PODSTAWA PRAWNA

● art. 24aa ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 2164; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579)

Reklama
Zaktualizuj swoją wiedzę z naszymi publikacjami i szkoleniami
Źródło: Rachunkowość Budżetowa
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Księgowość budżetowa
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Pracownicy samorządowi: Nowe tabele zaszeregowania, likwidacja stanowisk, pensja minimalna [rozporządzenie od 1 lipca 2023 r.]

    Zmiany dla pracowników samorządowych: nowe tabele zaszeregowania, likwidacja stanowisk, pensja minimalna. Wprowadzi je zmienione rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Zmiany wejdą w życie od 1 lipca 2023 r.

    Rząd daje 3300 zł brutto wynagrodzenia dla pracowników samorządowych. Jest to mniej od minimalnego wynagrodzenia. Dopłacić mają samorządy

    Od 1 lipca 2023 r. rząd proponuje kwotę minimalnego wynagrodzenia zasadniczego w I kategorii zaszeregowania w wysokości 3300 zł, aby wysokość tej kwoty była zbliżona do kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. W pozostałych kategoriach zaszeregowania, kwoty zostały ustalone tak, aby wzrastały proporcjonalnie między kategoriami.

    Będzie nowy wzór świadectwa pracy [nowelizacja kodeksu pracy]

    Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przedstawiło projekt rozporządzenia w sprawie świadectwa pracy. W dokumencie trzeba będzie uwzględniać informacje o wykorzystaniu nowych rodzajów urlopów i zwolnień wprowadzonych nowelizacją Kodeksu pracy.

    Uzgodnienia i opinie do projektu planu miejscowego

    Ważnym elementem prowadzącym do przyjęcia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest wyrażenie stanowiska wobec projektu planu przez organy wyspecjalizowane w określonych dziedzinach, które powinny zostać uwzględnione przy realizacji polityki przestrzennej gminy. Takie stanowisko przybiera postać uzgodnień lub opinii.

    Jak zaskarżyć rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody

    Jedną z form ochrony samodzielności samorządu terytorialnego jest możliwość zakwestionowania (przez uprawniony organ) rozstrzygnięcia nadzorczego wydanego przez wojewodę lub przez regionalną izbę obrachunkową. 

    Czy dotacja oświatowa dla placówek niesamorządowych to świadczenie jednorazowe?

    W praktyce pokutuje pogląd, że dotacja oświatowa - wypłacana przez jednostkę samorządu terytorialnego dla placówki niepublicznej działającej na jej terenie - ma charakter świadczenia jednorazowego. 

    MI: wartość wniosków o dofinansowanie przewozów autobusowych to 773 mln zł

    Samorządy złożyły wnioski o uruchomienie w tym roku, w całym kraju 6347 nowych linii autobusowych z dofinansowaniem z rządowego Funduszu rozwoju przewozów autobusowych (FRPA); wartość wniosków to 773 mln zł - przekazał wiceminister infrastruktury Rafał Weber.

    Darmowe laptopy dla czwartoklasistów będą miały zabezpieczenie przed odsprzedażą w postaci .... wygrawerowanego orła w koronie

    Jesienią 370 tys. uczniów czwartych klas szkół podstawowych otrzyma na własność komputery. W przestrzeni medialnej podnoszono, że niektórzy rodzice mogą próbować je nielegalnie odsprzedać.

    Zapisy w umowie o łącznej wysokości kar umownych

    W trakcie kontroli regionalna izba obrachunkowa zarzuciła jednostce, że w kilku umowach zawartych z wykonawcami nie ujęto łącznej maksymalnej wysokości kar umownych, których może dochodzić powiat lub wykonawca. Umowy te zostały już wykonane i nie było problemów z umowami czy też terminowością. Czy taki zarzut jest słuszny?

    Korekta dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2022 r. w jednostkach pomocy społecznej

    Dnia 31 marca 2023 r. mija termin wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego za poprzedni rok kalendarzowy. Obowiązkiem pracodawcy jest nie tylko ustalenie, kto powinien otrzymać to świadczenie, ale także prawidłowe obliczenie jego wysokości, a w przypadku błędnego naliczenia - dokonanie poprawnej korekty.

    Przepracowanie części dnia a zwolnienie lekarskie

    Zdarza się, że w trakcie swojej dniówki pracownik zwalnia się z pracy z powodu złego samopoczucia i udaje się do lekarza. Następnie wpływa do pracodawcy zwolnienie lekarskie na okres, którego pierwszym dniem jest ten w części przepracowany. 

    Mieszkańcy małych gmin i dużych miast powinni mieć te same możliwości

    Mamy aspiracje, aby mieszkańcy zarówno mniejszych miejscowości, jak i dużych miast mieli te same możliwości, aby mogli korzystać w równym stopniu z środków rządowych, samorządowych i europejskich – powiedział w piątek minister funduszy i polityki regionalnej Grzegorz Puda.

    RIO o klasyfikacji dochodów gmin za zakwaterowanie uchodźców z Ukrainy

    Dochody uzyskiwane przez gminy z tytułu opłat za zakwaterowanie, które od niedawna dokonują uchodźcy z Ukrainy należy klasyfikować w dziale 853 - wskazała w stanowisku RIO w Szczecinie. Izba zwróciła uwagę, że w rozporządzeniu MF brakuje dedykowanej klasyfikacji budżetowej

    Od 21 marca 2023 r. nowe zasady prowadzenia akt pracowniczych

    W Dzienniku Ustaw opublikowano nowelizację rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej. Dotyczy dokumentów na temat przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników oraz wprowadzenia informacji o pracy zdalnej.

    Czy klauzula waloryzacyjna ma zastosowanie do umów o zamówienia publiczne poniżej 130 000 zł zawieranych na dłużej niż 6 miesięcy?

    Czy waloryzacja w umowach z terminem przekraczającym 6 miesięcy wprowadzona od 10 listopada 2022 r. ustawą z 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców dotyczy również postępowań poniżej 130 000 zł, jeżeli umowy zawierane są na okres przekraczający 6 miesięcy?

    Jaki wymiar urlopu wypoczynkowego po zmianie pracodawcy?

    Od 01.03.2023 r. będziemy zatrudniać osobę na stanowisku woźnego w wymiarze 3/4 etatu ze stażem 23 lat pracy. Osoba ta dotychczas pracowała w Służbie Więziennej (do dnia 20.01.2023 r.).

    Czy należy się dodatek stażowy w dodatkowym miejscu zatrudnieniu nauczyciela

    Jesteśmy szkołą podstawową państwową (organ prowadzący Urząd Miasta). Zatrudniliśmy nauczyciela z dwudziestoletnim stażem pracy na 1/2 etatu. Ten sam nauczyciel jest zatrudniony w innej szkole podstawowej w naszym mieście na pełny etat. Nauczyciel przedstawił nam świadectwa pracy. Na podstawie tych samych świadectw pracy otrzymuje dodatek w szkole podstawowej, w której jest zatrudniony na cały etat. Czy należy mu się dodatek za staż pracy?

    Kiedy płatnika nie wiążą wnioski złożone przez podatnika

    Proszę o informację dot. interpretacji z art. 31a pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: "Po ustaniu stosunku prawnego stanowiącego podstawę dokonywania przez płatnika świadczeń podatnikowi, płatnik przy obliczaniu zaliczki pomija oświadczenia i wnioski złożone uprzednio przez podatnika, z wyjątkiem wniosków, o których mowa w art. 32 ust. 6 i 8 oraz art. 41 ust. 11.

    Czy w przypadku sprzedaży węgla przez gminę trzeba prowadzić ewidencję z wykorzystaniem konta 330

    Gmina zleciła na podstawie umów sprzedaż "preferencyjnego" węgla przedsiębiorstwom i spółkom działającym na terenie Gminy. Czy w ww. przypadku gmina powinna prowadzić ewidencję magazynową (konto 330 "Towary") i ewidencję sprzedaży węgla?

    Poszerzenie przez wójta katalogu przesłanek przyznania dodatku specjalnego do wynagrodzeń pracowników

    Wójt gminy w drodze zarządzenia wewnętrznego postanowił, że pracownikom urzędu gminy, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, mogą być przyznawane dodatki specjalne do wynagrodzeń "w innych uzasadnionych sytuacjach, niż wskazane w ustawie o pracownikach samorządowych". Na podstawie tego zarządzenia dodatki specjalne były przyznawane pracownikom m.in. z tytułu "pracy w uciążliwych warunkach, w tym z narażeniem na ciągły stres", "szczególne osiągnięcia w pracy" lub bez żadnego dodatkowego uzasadnienia.

    Świadczenia pomocy zdrowotnej dla nauczycieli. Jak ustalić?

    Rada gminy nie określiła rodzaju świadczeń przyznawanych w ramach pomocy zdrowotnej dla nauczycieli oraz warunków i trybu ich przyznawania. Przy braku tej uchwały nie zaplanowała w budżecie gminy wydatków na ten cel.

    Jak rozliczyć godziny ponadwymiarowe nauczyciela, który przebywa na zwolnieniu lekarskim?

    Jak rozliczyć godziny ponadwymiarowe nauczyciela, który przebywa na zwolnieniu lekarskim? Jakie przepisy mają zastosowanie w przypadku, w którym nauczyciel zatrudniony jest w szkole prowadzonej przez gminę?

    Nieruchomości szkolne a podatek od nieruchomości

    Ustawodawca podatkowy przyznaje placówkom oświatowym preferencje w podatku od nieruchomości. 

    Odliczenie VAT od wydatków gminy na zakup autobusów

    Czy gmina ma prawo do odliczenia pełnej wysokości podatku naliczonego z tytułu nabycia autobusów niskoemisyjnych w przypadku, gdy te na podstawie umowy najmu będą później wykorzystywane przez spółkę gminną powołaną do realizacji zadań z zakresu transportu publicznego?

    Zmiany: urlopy, szkolenia, elastyczny czas pracy [Ostateczna wersja nowelizacji kodeksu pracy]

    Nowelizacja wdraża dwie unijne dyrektywy. Nowe przepisy regulują m.in. urlopy i czas pracy, w tym urlop rodzicielski, do którego pracownicy będą mieli indywidualne prawo.