Kara umowna może stanowić pozacenowe kryterium oceny ofert

W wyroku z dnia 7 października 2016 r. (KIO 1738/16) [i] Krajowa Izba Odwoławcza [dalej również: „KIO” lub „Izba”] po zbadaniu sprawy uznała, że kara umowna mogła stanowić pozacenowe kryterium oceny ofert.

W przedmiotowej sprawie KIO orzekała na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych[ii] [dalej również: „ustawa Pr.z.p.”], uwzględniających zmiany wprowadzone z dniem 28 lipca 2016 r. Zamawiający prowadził postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego dotyczące usług utrzymania czystości.

Polecamy: e-Zamówienia publiczne. Przewodnik po elektronicznych zamówieniach publicznych

Według stanu faktycznego ustalonego przez KIO zamawiający w specyfikacji istotnych warunków zamówienia [dalej również: „SIWZ”] jako jedno z kryteriów oceny ofert wskazał kryterium „jakość”, o wadze 5 %, stanowiące zdeklarowany przez wykonawcę poziom kary umownej za nienależyte wykonanie umowy stwierdzone na podstawie audytu kontrolnego zamawiającego w danym obiekcie.

Odwołujący, skarżąc SIWZ zarzucił, że zastosowane kryteria  zdefiniowane przez zamawiającego są wadliwe  przez co naruszają między innymi przepis art. 91 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 36 ust. 1 pkt 13 ustawy Pr.z.p.

Polecamy: Gazeta Samorządu i Administracji

Jak między innymi twierdził odwołujący, kryterium skonstruowane przez zamawiającego w podkryterium „jakość” było pozorne, oczywistym było bowiem, że wykonawcy w celu uzyskania lepszej klasyfikacji swojej oferty wskażą maksymalną wartość kary umownej jako najwyżej premiowanej, co następnie zostanie przez tych wykonawców w ramach zwiększonego kosztu ryzyka kontraktu wliczone w cenę oferty. Odwołujący zarzucał, że kryterium nazwane jest „jakość” ma przełożenie na cenę nie zaś na cechy związane z usługą świadczoną przez wykonawcę.

Izba uznała odwołanie za niezasadne, uzasadniając swe rozstrzygnięcie w szczególności poniższą argumentacją.

1. Skarżone kryterium było powiązane z opisem przedmiotu zamówienia, którego niewątpliwie częścią były również postanowienia umowy odnoszące się do sposobu realizacji zamówienia w tym ciężaru ewentualnych kar umownych za nienależyte wykonywanie zamówienia.
2. W orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej problematyka uznania kary umownej odnoszącej się do realizacji zamówienia może stanowić gwarancję należytego wykonania zamówienia, tak samo jak termin realizacji zamówienia, termin zapłaty czy też gwarancja należytego wykonania zamówienia.
3. Na uwagę zasługuje fakt, że każde z kryteriów winno być dobrane w sposób prawidłowy do przedmiotu zamówienia. W rozpoznawanym przypadku była to usługa, tym samym określenie kryterium oceny oferty jako jakości wyrażającej się w gwarancji należytego wykonania umowy przez określenie przez wykonawcę poziomu kary umownej przy jednoczesnym określeniu w SIWZ przez zamawiającego minimalnej i maksymalnej rozpiętości procentowej zasługuje na aprobatę.
4. Fakt, że kryterium oceny oferty nie jest standardowe i „utarte” w praktyce zamówieniowej nie oznacza, że jest ono niewłaściwe.
5. W ocenie Izby odwołujący w żaden sposób nie wykazał też, że ukształtowanie kryterium oceny w postępowaniu stanowiło zarzucane „nadużycie dominującej jego pozycji w postępowaniu”. Izba wskazała, że wręcz przeciwnie, zamawiający, podając wykonawcom opisany zakres świadczenia zamówienia, pozostawił im swobodną decyzję w zakresie poziomu kary umownej. Poziom kar umownych jest uzależniony od sposobu świadczenia usługi. Tym samym można wskazać, że im bardziej wykonawca jest pewien jakości świadczonej usługi tym może wskazać zamawiającemu wyższą procentową wartość naliczanej kary umownej, natomiast jeżeli wykonawca chce być ostrożniejszy może wskazać niższy poziom procentowy wartości naliczanej kary umownej. Wynika z tego w sposób jednoznaczny, że im wyższa zaoferowana procentowa wartość kary finansowej to i finansowe ryzyko wykonawcy jest większe, ale jednocześnie gwarancja jakości świadczonej usługi jest wyższa. Tym samym zamawiający osiąga dzięki tak ukształtowanemu kryterium zamierzony cel tzn. wysoką jakość świadczonych usług. Jak słusznie wskazuje się w doktrynie, wykonawca przez złożenie oświadczenia co do procentowego poziomu kary umownej w zasadzie pozbawia się prawa ubiegania się przed sądem o możliwość miarkowania tej kary, bowiem przecież sam taką zaoferował, a to w efekcie stanowi również gwarancję po stronie zamawiającego prawidłowej realizacji zamówienia.

Warto wskazać, że powyższe stanowisko Izby nie jest odosobnione - wypowiedzi co do dopuszczalności kary umownej jako kryterium oceny ofert spotyka się w piśmiennictwie (jako tzw. kryterium kontraktowego). Można uznać, że wykluczenie możliwości stosowania przedmiotowego kryterium pozostawałoby w sprzeczności z otwartym - w świetle art. 91 ust. 2 ustawy Pr.z.p. - katalogiem kryteriów oceny ofert jako „odnoszących się do przedmiotu zamówienia”, a także aktualną koncepcją oferty najkorzystniejszej ekonomicznie.

Pomimo powyższego poglądu KIO i braku słuszności szeregu argumentów spośród zgłaszanych przez odwołującego w przedmiotowej sprawie, przestrzec można przed zbytnim huraoptymizmem w podejściu do omawianego kryterium. Przy przygotowaniu postępowania o udzielenie zamówienia i konstruowaniu opisu kryterium pod uwagę każdorazowo trzeba będzie bowiem wziąć specyfikę przedmiotu zamówienia. Wiele zależeć będzie również od sposobu opisania kryterium w SIWZ, w tym jego wagi, tym bardziej, iż problematyczna w praktyce może okazać się kwestia związana z miarkowaniem kary umownej w świetle przesłanek wynikających z art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego, na co również uwagę zwróciła Izba w uzasadnieniu ww. orzeczenia.

[i] Uzasadnienie przedmiotowego orzeczenia dostępne jest na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych - ftp://ftp.uzp.gov.pl/KIO/Wyroki.

[ii] Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r., poz. 2164, z późn. zm.).

Michał Prętnicki

radca prawny, specjalizuje się w prawie zamówień publicznych i partnerstwie publiczno-prywatnym oraz negocjacjach i opracowywaniu kontraktów.

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu

www.ziemski.com.pl

Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl