Jakościowe i innowacyjne kryteria oceny ofert w zamówieniach publicznych

Pozacenowe kryteria oceny ofert

W obecnym stanie prawnym cena nie powinna co do zasady być jedynym a przynajmniej dominującym kryterium oceny ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Przy czym, z art. 91 ust. 2a PZP wynika reguła, zgodnie z którą waga kryterium ceny nie może być wyższa niż 60 %. Wskazany przepis pozwala na przekroczenie progu 60% przez zamawiających, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 – 2 PZP oraz ich związki jedynie wówczas, gdy w opisie przedmiotu zamówienia określone zostaną standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia, a w załączniku do protokołu wykazane zostanie w jaki sposób w opisie uwzględniono koszty cyklu życia.

Polecamy: Nowa matryca stawek VAT

Jak wynika ze „Sprawozdania Prezesa UZP o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2018 r.” w 52% zamówień o wartości przekraczającej progi unijne zamawiający wskazywali oprócz ceny tylko jedno dodatkowe kryterium. W zamówieniach poniżej progów unijnych odsetek ten wyniósł 66%. Do najpopularniejszych kryteriów pozacenowych należały: okres gwarancji lub rękojmi (41 % powyżej progu, 61 % poniżej) oraz kryteria związane z terminem wykonania zamówienia (odpowiednio 40% i 31%).

Jakościowe kryteria oceny ofert w zamówieniach publicznych

Kryteria jakościowe muszą być związane z przedmiotem zamówienia. Jak podniesiono w orzecznictwie KIO, istota kryterium oceny polega na tym, że wnosi ono określony walor do przedmiotu zamówienia (wyrok KIO z 1.02.2019 r., KIO 55/19). Kryteria związane z jakością to przede wszystkim parametry techniczne, a także właściwości funkcjonalne i estetyczne przedmiotu zamówienia. Posługiwanie się kryterium technicznym ma tę zaletę, że jest zazwyczaj bardzo precyzyjne i jednoznaczne. Może jednak być trudne w przypadkach, gdy zamawiający określi wymagania podstawowe na tak wysokim poziomie, że ich dalsze podwyższanie (w celu uzyskania dodatkowych punktów w ocenie ofert) może być nieuzasadnione ponieważ wiązałoby się ze znacznym zwiększeniem kosztów realizacji lub eksploatacji przedmiotu zamówienia. Należy jednak mieć na uwadze, że trudności związane z wyborem i opisem kryteriów pozacenowych nie mogą uzasadniać ich braku (uchwała KIO z 30.11.2017 r., KIO/KD 64/17).

Kryteria oceny muszą być na tyle jednoznacznie określone w specyfikacji istotnych warunków zamówienia żeby możliwa była następnie weryfikacja złożonych ofert w odniesieniu do nich.

To szczególnie ważne, ponieważ nie ma możliwości doprecyzowania niejasnych kryteriów w trakcie oceny ofert (wyrok KIO z 9.07.2018 r., KIO 1232/18). Wykonawca ma natomiast możliwość podnoszenia wątpliwości odnośnie do interpretacji opisu kryteriów występując do zamawiającego o wyjaśnienie treści SIWZ (art. 38 PZP). Obiektywny i jednoznaczny charakter kryteriów oznacza, że nie mogą one skutkować przyznaniem zamawiającemu nieograniczonej swobody wyboru wykonawcy (art. 67 ust. 4 Dyrektywy 2014/24/UE). Zamawiający winien także „wykazać zasadność wyboru i zastosowania tych kryteriów oceny” (wyrok TSWE w sprawie C-513/99, pkt 28) w tym z punktu widzenia swoich uzasadnionych potrzeb (wyrok KIO z 13.08.2019 r., KIO 1447/19). Zamawiający winien zatem brać pod uwagę nie tylko własne preferencje odnośnie do przedmiotu zamówienia, ale przede wszystkim to jakie są jego obiektywne potrzeby związane z prowadzoną działalnością (por. wyrok KIO a 15.03.2018 r., KIO 365/18).

Za dostatecznie jednoznaczne i związane z jakością przedmiotu zamówienia kryterium w orzecznictwie KIO uznano np. wysokość kary umownej oferowanej przez wykonawców (wyrok KIO z 7.10.2016 r., KIO 1738/16). W ocenie Izby wykonawcy deklarujący gotowość zapłaty wyższej kary za nienależyte wykonanie zobowiązania są bardziej pewni jakości oferowanej usługi, dostawy lub robót budowlanych. Nie jest to również kryterium dyskryminacyjne ponieważ każdy z wykonawców może swobodnie zdecydować czy zaoferuje podwyższoną stawkę kary umownej. Innym przykładem kryterium związanego z jakością może być ilość badań hydrologicznych i geologicznych wykonanych na etapie przygotowania dokumentacji projektowej obiektu liniowego. Uwzględnienie dużej ilości wyników badań przeprowadzonych na terenie planowanej inwestycji może znacząco wpłynąć na jakość dokumentacji ponieważ pozwala na maksymalne dostosowanie projektowanych rozwiązań do rzeczywistych warunków w terenie. W dalszej perspektywie przełoży się to na eksploatację obiektu w przyszłości oraz na przebieg robót budowlanych. Doświadczenia praktyki inwestycyjnej pokazują bowiem, że w projektach liniowych problemy z nieprzewidywalnymi warunkami gruntowymi napotykanymi przez wykonawców budowlanych występują bardzo często. Wpływ na to ma rozmiar obszaru inwestycji oraz to, że dane dostępne w zasobach publicznych bywają niepełne lub nieaktualne.

Innowacyjne kryteria oceny ofert w zamówieniach publicznych

W przepisach europejskich jako jeden z aspektów kryterium jakości wymieniana jest innowacyjność (art. 67 ust. 2 lit. a Dyrektywy 2014/24/UE), która w polskiej ustawie PZP stanowi samodzielne kryterium oceny (art. 91 ust. 2 pkt 4 PZP). Innowacyjne zakupy mają na celu uzyskanie optymalnej relacji kosztu do otrzymanej jakości a w szerszej perspektywie podniesienie jakości usług publicznych (motyw 47 Dyrektywy 2014/24/UE). Zastosowanie rozwiązań o charakterze innowacyjnym może wynikać m. in. z określonych w SIWZ wymagań dotyczących wydajności lub funkcjonalności przedmiotu zamówienia (motyw 74 Dyrektywy 2014/24/UE).

Innowacje rozumiane są jako wdrożenie nowych produktów, usług lub procesów (art. 2 ust. 1 pkt 22 Dyrektywy 2014/24/UE). Przy czym innowacja procesowa może obejmować nie tylko nowatorskie procedury techniczne czy technologie wykonania. Za innowację (organizacyjną) uważana jest również nowa lub udoskonalona metoda organizacji pracy lub funkcjonowania przedsiębiorstwa, także w zakresie relacji z podmiotami zewnętrznymi. Za optymalne można uznać uwzględnienie aspektu innowacji w różnych fazach wykonania przedmiotu zamówienia tj. zarówno w zakresie innowacji technicznych, materiałowych lub projektowych, a następnie nowatorskiego systemu dostaw i funkcjonowania obiektu budowlanego, instalacji lub urządzeń. Innowacja musi jednak mieć wymiar rzeczywisty. Nie można bowiem uznać za innowacje niewielkich zmian, poprawek czy usprawnień, które wprawdzie dodatnio wpływają na działanie przedmiotu zamówienia jednak nie różnią się znacząco od już istniejących rozwiązań. Tego rodzaju modyfikacje mogą natomiast być uznane za kryteria jakościowe.

Podsumowanie

Podsumowując powyższe uwagi można uznać, że kryteria związane z jakością przedmiotu zamówienia są bardzo pożądane z perspektywy celów realizowanych przez zamawiających. Wysoka jakość infrastruktury oraz usług publicznych pozwala zaspokajać ważne potrzeby społeczne. Administracja publiczna winna dokonywać zoptymalizowanego wyboru środków służących do osiągnięcia zamierzonych efektów. W przypadku zamówień, w których aspekt innowacyjności ma znaczenie decydujące warto rozważyć zastosowanie odpowiedniego trybu postępowania (np. dialog konkurencyjny lub partnerstwo innowacyjne). Pozwala to na większe niż w przypadku trybów podstawowych wykorzystanie potencjału innowacyjnego sektora prywatnego i maksymalne dopasowanie rozwiązań końcowych do potrzeb zamawiającego.

Krzysztof Obidziński
Senior Associate w Kancelarii SMM LEGAL Maciak Mataczyński Adwokaci sp. k.
Posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze prawnej dużych inwestycji infrastrukturalnych, m. in. rozbudowy sieci gazociągów przesyłowych, modernizacji dróg publicznych i linii kolejowych.
Reprezentuje klientów w postępowaniach przed Krajową Izbą Odwoławczą.

Polecamy serwis: Zamówienia publiczne