Upływ terminu realizacji zamówienia nie stanowi nieusuwalnej wady postępowania

Określona w art. 93 ust. 1 pkt 7 ustawy z 29 styczna 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej: upzp) przesłanka unieważnienia postępowania odnosi się do sytuacji, w której postępowanie to jest obarczone niemożliwą do usunięcia wadą. Chodzi o taką wadę, która uniemożliwia zawarcie umowy niepodlegającej unieważnieniu.

Warunki zastosowania przesłanki z art. 93 ust. 1 pkt 7 upzp

Na przesłankę określoną w art. 93 ust. 1 pkt 7 upzp składają się dwie okoliczności:

1) wada postępowania musi być do tego stopnia istotna, że nie da się jej usunąć (nie da się konwalidować postępowania przy pomocy dostępnych zamawiającemu czynności naprawczych),

2) wada powoduje, że nawet gdyby umowa została zawarta, to i tak podlegałaby unieważnieniu.

Łączne wystąpienie tych okoliczności warunkuje unieważnienie postępowania. Konieczne jest więc wystąpienie związku przyczynowego między zaistniałą wadą (niemożliwą do usunięcia) a niemożnością zawarcia umowy.

Wady postępowania uniemożliwiające zawarcie umowy niepodlegającej unieważnieniu zostały co do zasady wymienione w art. 146 ust. 1 upzp. Przepis art. 93 ust. 1 pkt 7 upzp nie odwołuje się jednak do niego. Jak podkreśliła KIO: Odniesienie niemożliwej do usunięcia wady uniemożliwiającej zawarcie (niepodlegającej unieważnieniu) umowy wyłącznie do przesłanek unieważnienia określonych w art. 146 ust. 1 upzp (…) prowadziłoby do nieracjonalnego i jednocześnie niemożliwego do zaakceptowania wniosku, że nawet wystąpienie nieusuwalnej wady, w sposób oczywisty mającej wpływ na wynik postępowania, ale niewymienionej w art. 146 ust. 1 upzp, uniemożliwi zamawiającemu unieważnienie postępowania - nakładając tym samym na niego obowiązek zawarcia umowy (sygn. akt KIO 34/11).

Zobacz: Środki ochrony prawnej

Należy zatem przyjąć, że przesłanki określone w art. 146 ust. 1 upzp nie stanowią wyłącznej podstawy do zastosowania art. 93 ust. 1 pkt 7 upzp. Obecnie, w przypadku umów w sprawie zamówień publicznych przyjęto tzw. konstrukcję względnej nieważności umowy. Skutki nieważności mogą powstać dopiero z chwilą wydania konstytutywnego orzeczenia przez KIO lub sąd powszechny.

Upływ terminu realizacji zamówienia a przepisy Kodeksu cywilnego

Unieważniając postępowanie na podstawie art. 93 ust. 1 pkt 7 upzp, zamawiający często powołują się także na art. 387 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Według tego przepisu umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna. Takie założenie będzie jednak w większości przypadków niezasadne. Jak wskazała bowiem KIO: Niemożliwość świadczenia, o której mowa w art. 387 k.c., musi mieć charakter obiektywny, pierwotny oraz nieprzemijający. Jeżeli więc niemożliwość świadczenia można usunąć przez zmianę terminu realizacji świadczenia, to niemożliwość ta nie ma charakteru nieprzemijającego, skutkiem czego świadczenie staje się możliwe do wykonania (…) Jeżeli więc wada postępowania jest usuwalna, konieczne i wystarczające jest jej usunięcie, a nie unieważnianie całego postępowania. Treść art. 93 ust. 1 pkt 7 upzp nie pozostawia wątpliwości, że postępowanie o udzielenie zamówienia musi być obarczone stwierdzoną przez zamawiającego wadą, która na danym etapie postępowania, na którym została stwierdzona, nie może być usunięta (sygn. akt KIO 889/10).

Istotna zmiana postanowień umowy

Każdy przypadek zmiany terminu realizacji zamówienia wymaga odrębnej, szczegółowej analizy. Najczęściej jednak zmiany takiej nie można traktować jako istotną zmianę postanowień umowy. Wielokrotnie wskazywała na to KIO w wydawanych orzeczeniach.

W wyroku z 7 lutego 2013 r. Izba podzieliła stanowisko odwołującego, że w badanym postępowaniu termin wykonania zamówienia nie miał znaczenia istotnego w rozumieniu art. 144 ust. 1 upzp. Niezbicie świadczyło o tym nieujęcie terminu wykonania zamówienia w kryteriach oceny ofert. Oznaczało to, że nie miał on wpływu na postępowanie zamawiającego w trakcie oceny ofert - nie mógł zatem spowodować takiej wady postępowania, która świadczyłaby o jego nieprawidłowym wyniku. Zmiana umowy w tym zakresie nie podlegała więc zakazowi zawartemu w art. 144 ust. 1 upzp. Tym bardziej byłaby więc dopuszczalna zmiana wzoru umowy po wyborze najkorzystniejszej oferty - tak aby zawarta umowa zawierała realny termin jej wykonania. Sam upływ terminu na wykonanie zamówienia nie mógł zostać uznany za wadę postępowania (sygn. akt KIO 154/13).

W innym wyroku - z 23 marca 2010 r. - KIO również orzekła, że upływ terminu wykonania zamówienia nie stanowił wady postępowania i nie był podstawą do unieważnienia postępowania. W uzasadnieniu wyroku Izba wskazała m.in., że żaden z przepisów upzp nie sprzeciwia się zawarciu i realizacji umowy w sytuacji, w której termin określony w dokumentacji postępowania jako data realizacji świadczenia już upłynął (sygn. akt KIO/UZP 206/10).

Upływ terminu realizacji zamówienia nie stanowi nieusuwalnej wady postępowania.

Stanowiska reprezentowane przez KIO potwierdzają także sądy powszechne. Przykładowo, Sąd Okręgowy w Gliwicach stwierdził, że: (…) istotnie, żaden przepis ustawy nie przewiduje wyraźnie możliwości zmiany terminu wykonania zamówienia na etapie po wyborze oferty, a przed zawarciem umowy. Zdaniem Sądu Okręgowego nie oznaczało to jednak zakazu wprowadzenia takiej zmiany (sygn. akt X Ga 158/0/Iza).

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Podejmując decyzję o unieważnieniu postępowania z uwagi na upływ terminu realizacji tego zamówienia, zamawiający powinien szczegółowo analizować i ostrożnie stosować przepisy w tym zakresie. Trzeba bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych, określających przesłanki upoważniające do unieważnienia tego postępowania.

Podstawy prawne

• art. 93 ust. 1 pkt 7 ustawy z 29 styczna 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 2164; ost.zm. Dz.U. z. 2016 r. poz. 2260)

• art. 17 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 168; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2260)

MAGDALENA BIELIKOW-KUCHARSKA

doktor nauk prawnych, audytor, wykładowca, ekspert w zakresie prawa zamówień publicznych i odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych