Dodatkowe wynagrodzenie roczne

Do pracowników tych ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, zalicza pracowników:

1) państwowych jednostek sfery budżetowej, dla których środki na wynagrodzenia są kształtowane na podstawie odrębnej ustawy;
2) zatrudnionych w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz sądach i trybunałach, wymienionych w art. 139 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885 i 938);
3) samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie wymienionej w pkt 2;
4) biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo zespołów parlamentarnych.

Trzynastka nie przysługuje natomiast osobom, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 430 i Nr 112, poz. 654), a także żołnierzom oraz funkcjonariuszom Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Celnej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz Biura Ochrony Rządu.

Polecamy: Rachunkowość Budżetowa

Osobami, o których mówi art. 2 ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, są:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, wicemarszałek Sejmu, wicemarszałek Senatu, wiceprezes Rady Ministrów, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, ministrowie, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli, Szef Kancelarii Sejmu, Szef Kancelarii Senatu, zastępcy Szefa Kancelarii Sejmu, zastępcy Szefa Kancelarii Senatu, Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Szef Służby Cywilnej, Główny Inspektor Pracy, zastępcy Głównego Inspektora Pracy, Kierownik Krajowego Biura Wyborczego,
3) Minister Stanu, Szef Kancelarii Prezydenta, zastępcy Szefa Kancelarii Prezydenta, zastępcy Prokuratora Generalnego, wiceprezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa,
4) Prezes Polskiej Akademii Nauk, sekretarz stanu, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, pierwszy zastępca Prezesa Narodowego Banku Polskiego, podsekretarz stanu (wiceminister), wiceprezes Narodowego Banku Polskiego, Zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich, Zastępcy Rzecznika Praw Dziecka, Zastępcy Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Rzecznik Ubezpieczonych, kierownik urzędu centralnego, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, wojewodowie, zastępcy kierownika urzędu centralnego, wicewojewodowie.

Zobacz również: Okresy uprawniające do otrzymania dodatkowego wynagrodzenia rocznego

Okres pracy warunkujący nabycie prawa do trzynastki

Na podstawie art. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy.

Podstawową zasadą, od której zależy wypłata trzynastki jest więc przepracowanie wymaganego okresu w danym roku kalendarzowym. Przy zatrudnieniu na krótszy okres, pracownik zachowa prawo do trzynastki, o ile przepracuje co najmniej 6 miesięcy danego roku kalendarzowego u danego pracodawcy.

Ustalając okres zatrudnienia warunkujący nabycie prawa do trzynastki należy wziąć pod uwagę wszystkie okresy zatrudnienia w danej jednostce w ciągu roku kalendarzowego. Jeżeli zatem  pracownik był, w danym roku zatrudniany na podstawie kilku umów, to należy zsumować wynikające z nich okresu zatrudnienia. Jeżeli tak ustalony staż pracy przekracza 6 miesięcy – należy wypłacić trzynastkę. Jeżeli nie pracownik nie nabywa do niej prawa.

Przy ustalaniu prawa do trzynastki nie ma znaczenia w jakim wymiarze etatu był zatrudniony pracownik. Nabycie prawa do tego świadczenia zależy bowiem od przepracowania wymaganego okresu, bez względu natomiast jest wymiar etatu, w jakim okres ten został przepracowany.

Wyjątki od wymogu przepracowania 6 miesięcy

Ustawa do dodatkowych wynagrodzeniu rocznym (art. 2 ust. 3) przewiduje szereg sytuacji, w których nie jest wymagane przepracowanie 6 miesięcy roku kalendarzowego, aby pracownik nabył prawo do trzynatski. Należy zaznaczyć, że katalog tych wyjątków jest zamknięty i tylko wyraźnie wskazane w ustawie okoliczności pozwolą wypłacić wynagrodzenie roczne pracownikowi, który nie przepracował 6 miesięcy w danym roku u danego pracodawcy.

Wyjątki te dotyczą następujących sytuacji:

1. nawiązanie stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej);
2. zatrudnienie pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż 3 miesiące;
3. powołanie pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowanie do odbycia służby zastępczej;
4. rozwiązanie stosunku pracy w związku z:
• przejściem na emeryturę,
• rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,
• przeniesieniem służbowym,
• powołaniem lub wyborem
• likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, 
• likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją;
5. podjęcia zatrudnienia:
• w wyniku przeniesienia służbowego ;
• na podstawie powołania lub wyboru,
• w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,
• w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,
• po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej;
6. korzystania:
• z urlopu wychowawczego,
• z urlopu macierzyńskiego,
• z dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
• z urlopu ojcowskiego,
• z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• korzystania z urlopu rodzicielskiego,
• z urlopu dla poratowania zdrowia,
• przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego;
• z urlopu rodzicielskiego
7. wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika

Zobacz również: Wynagrodzenia w służbie cywilnej 2014/2015 - poradnik

Należy zaznaczyć, że dopiero od 29 czerwca 2013 r., zaliczono do ww. wyjątków, uprawniających do trzynastki przerwy w pracy związane z korzystaniem z uprawnień rodzicielskich. Zmiana w ustawie o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym nastąpiła na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2012 r. (P 59/11), który stwierdził niekonstytucyjność przepisów odbierających prawo do trzynastki rodzicom korzystającym z uprawnień rodzicielskich. Przed zmianą przepisów nieprzepracowanie 6 miesięcy z powodu korzystania z takich uprawnień pozbawiało pracownika prawa do trzynastki. Co ważne, na mocy tej zmiany, trzynastkę przyznano także tym pracownikom, którzy korzystali z uprawnień rodzicielskich w 2012 r. i z tego powodu nie otrzymali tego świadczenia. Termin wypłaty tego świadczenia był wyznaczony na 29 września 2013 r. (art. 2 ustawy z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej). O świadczenie to mogą ubiegać się także kobiety, które nie otrzymały trzynastki z powodu przebywania na urlopie macierzyńskim w 2012 r., ale nie są już zatrudnione. Rozwiązanie stosunku pracy nie stanowi przeszkody w możliwości ubiegania się o trzynastkę. Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest bowiem świadczeniem o charakterze roszczeniowym, tzn. przysługuje z mocy prawa każdej osobie, która spełniła warunki do jego otrzymania. W przeciwnym razie, w ciągu 3 lat od dnia, w którym trzynastka powinna zostać wypłacona, pracownik może wystąpić na drogę sądową o wypłatę tego świadczenia (art. 291 § 1 Kodeksu pracy).

Utrata prawa do trzynastki

Zgodnie z art. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, pracownik nie nabywa prawa do trzynastki w następujących sytuacjach:

  nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 2 dni,
  stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
  wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby,
 rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika

Obliczanie dodatkowego wynagrodzenia rocznego

Dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłaca się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę, otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie. Należy tu brać rzeczywistą kwotę wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika w danym roku, pomniejszoną m.in. o wynagrodzenie chorobowe i wynagrodzenie za czas innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy. Uwzględnia się przy tym wynagrodzenie zasadnicze i inne świadczenia ze stosunku pracy, przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy (art. 4 ust. 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym).

Polecamy serwis: Kadry i płace

Stosowanie przepisów określających sposób obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy oznacza, że obliczając podstawę trzynastki pracowników, sumuje się otrzymane przez pracownika w roku kalendarzowym wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy, z wyłączeniem:
1. jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
2. wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
3.  gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,
4. wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
5. ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
6. dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
7. wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
8. kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,
9. nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
10. odpraw emerytalnych lub rentownych albo innych odpraw pieniężnych,
11. wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy - stosując zasady określone w § 7-11.
(§ 6 rozporządzenia MPiPS z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop).

Podstawa prawna:

• Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. z 2013 r., poz. 1144).
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.:Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94).
• Rozporządzenie MPiPS z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).

Orzecznictwo:

• Uchwała Sądu Najwyższego z 10 października 2000 r. (III ZP 22/00, OSNP 2001/5/142).
• Uchwała Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2005 r. (II PZP 9/05, OSNAPiUS 2006/7-8/109).
• Uchwała Sądu Najwyższego z 7 lipca 2011 r. (III PZP 3/11, niepubl.).
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2012 r. (P 59/11, Dz.U. 2012 r., poz. 819).

Polecamy serwis: Wynagrodzenia