Decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe - termin

Organy mają aż 5 lat od śmierci spadkodawcy na wydanie decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe

Uchwałą NSA w Warszawie z dnia 23 maja 2016 r. wskazał, że do decyzji określającej zakres odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe (podatkowe) nie ma zastosowania 3 letni termin przedawnienia określony w art. 68 § 1 ustawy ordynacja podatkowa. Co to oznacza dla podatnika?

Polecamy produkt: Podatki 2016 cz. 1 (książka) + Podatki 2016 cz. 2 (książka)

W dniu 23 maja 2016 r. NSA w Warszawie w składzie 7 sędziów podjął uchwałę, zgodnie z którą do decyzji o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy nie stosuje się art. 68 § 1 ustawy ordynacja podatkowa (w skrócie o.p.). Zapytasz zapewne, co to może oznaczać dla Ciebie. Otóż przedmiotem rozważań było ustalenie, czy decyzja o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy ma charakter konstytutywny czy deklaratoryjny, a zatem czy w wyniku tej decyzji określa się, bądź ustala zobowiązanie podatkowe spadkobiercy.

Odpowiedź na powyższe ma kluczowe znaczenie dla ustalenia, czy w takiej sytuacji znajdzie zastosowanie 3 letni termin przedawnienia, czy też przedawnienie nastąpi na zasadach ogólnych,  tj. po upływie 5 lat.

Prezes NSA podniósł, że analiza orzecznictwa sądów administracyjnych pozwala uznać, że w tym zakresie wykształciły się dwa odmienne stanowiska.

Zgodnie z pierwszą linią orzeczniczą sporna decyzja ma charakter konstytutywny, a zatem odnosi się do niej art. 68 § 1 o.p. W wyrokach reprezentujących tę linię orzeczniczą podkreśla się to, że decyzja, o której mowa w art. 100 § 1-3 o.p. nie może być decyzją deklaratoryjną, albowiem w świetle uchwały siedmiu sędziów NSA z dnia 27 września 1999 r., FPS 6/99, ONSA 2000, Nr 1, poz. 1 decyzje tego rodzaju wydaje się w sprawach, w których adresat decyzji był (uprzednio) prawnie zobowiązany, samodzielnie obliczyć wysokość podatku i w określonym terminie podatek ten zapłacić. Zgodnie z przepisami ustawy – Ordynacja podatkowa na spadkobiercach nie ciąży obowiązek samodzielnego obliczenia i zadeklarowania zobowiązań podatkowych. Zgodnie z art. 104 § 1 i 2 o.p. spadkobierca uzyskuje od organu podatkowego określone informacje o wysokości przychodu, dochodu, zaliczek spadkodawcy, jednakże nie sporządza w tym zakresie deklaracji podatkowej i nie oblicza samodzielnie zobowiązania podatkowego.

Natomiast drugie stanowisko prezentowane przez wojewódzkie sądy administracyjne wskazuje, że decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy ma charakter deklaratoryjny co oznacza, że może być wydana do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. W ramach argumentacji takiego stanowiska przedstawia się, że na deklaratoryjny charakter takiej decyzji wskazuje zawarte w art. 98 o.p. odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego w zakresie przyjęcia i odrzucenia spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Prawa i obowiązki przechodzą na spadkobiercę z chwilą śmierci spadkodawcy, bez konieczności wydania w tym zakresie rozstrzygnięcia. Przepis art. 100 o.p. wyraźnie wskazuje na decyzję, w której organ podatkowy określa tylko zakres odpowiedzialności, a nie przesądza o samej odpowiedzialności, która powstaje z chwilą otwarcia spadku.

Zobacz również: Zmiana interpretacji podatkowej od 2016 r.

Ostatecznie NSA w składzie 7 sędziów opowiedziało się za charakterem deklaratoryjnym omawianej decyzji , w pierwszej kolejności wyjaśnił jednak że: Podnosi się, że akty konstytutywne to akty „za pomocą których kompetentny organ na mocy przyznanej mu ustawowo władzy tworzy, zmienia lub uchyla stosunki prawne”. Zatem są to akty działające „dopiero od chwili swego skutecznego wydania, a więc właśnie od chwili ich wydania (ex nunc), co oznacza, że działają na przyszłość”. Tworzą one nowe obowiązki i przyznają uprawnienia. Z kolei akty deklaratoryjne to akty, jak pisze K. Ziemski, „które na mocy orzeczniczego subsumowania w wiążący sposób przyporządkowują poszczególne stosunki pod określone normy prawne, a zatem takie, które władczo stwierdzają stosunki prawne, przy czym skuteczność prawna tych aktów jest zasadniczo cofnięta do punktu czasowego powstania (względnie: stwierdzenia) istniejącego stosunku prawnego, co w konsekwencji pozwala na przyjęcie tezy, iż akty te działają ex tunc”.

„to przepisy art. 1034 § 2 i art. 1081 k.c. oraz art. 98 § 1 i 2 pkt 1-7 o.p. tę odpowiedzialność określają, a nie organ podatkowy, zaś decyzje o których mowa w art. 100 § 1-2 o.p. ją tylko określają, stwierdzają. Przyjęcie poglądu, że tę odpowiedzialność (a nie zakres) ustala organ podatkowy byłoby rażącym naruszeniem powyższych przepisów prawa.”

Skoro decyzja z art. 100 § 1-2a) o.p. nie kreuje zobowiązania podatkowego spadkobiercy, ani też jego zobowiązania, to przez pryzmat powyższych wyjaśnień należy zastanowić się jaki charakter ma decyzja o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy. Jest to decyzja deklaratoryjna. Zasadnie bowiem wywiodła A. Olesińska, że: „Należność za którą odpowiada spadkobierca nie ma samoistnego charakteru prawnego. Mimo objęcia jej specyficzną decyzją o odpowiedzialności spadkobiercy, pozostaje ona zobowiązaniem podatkowym podatnika, które przedawnia się na zasadach ogólnych w drodze doręczenia decyzji o zakresie odpowiedzialności wydanej na podstawie art. 100 § 1 o.p. Nie wpływa zatem na sposób liczenia przedawnienia wynikającego z tej decyzji”.

Konkludując decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe jest decyzją o charakterze deklaratoryjnym, a zatem może być wydawana w ciągu 5 lat tj. do czasu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Polecamy serwis: Procedury podatkowe